Het is bijna kerst, tijd om de balans op te maken over 2020. Een jaar als geen ander, waarin een wereldwijde pandemie ieders leven drastisch veranderde. Wij zagen onze collega’s, vrienden en familie een stuk minder. In andere landen waren de gevolgen nog een stuk negatiever en nam de repressie en agressie toe. En toch bleek er hoop te zijn, zoals die altijd opbloeit tijdens verdrukking.
Door: Anna Timmerman, algemeen directeur PAX
Een kerst geleden bleek 2019 een jaar waarin mensen hun huis uitgingen, de straat op, om te protesteren voor meer rechten, meer democratie, betere omgang met het milieu. Andere moesten hun huis uit, onvrijwillig, om te vluchten voor oorlog, geweld en onderdrukking. Afgelopen jaar was wezenlijk anders.
Helaas niet voor de vele vluchtelingen, die zagen nog steeds geen andere optie dan te proberen om leed en vervolging achter zich te laten, hoopvol op zoek naar een veiliger thuis. Daarbij vaak stuitend op de hartvochtig dichtgehouden buitengrenzen van Europa. Syrië ontvlucht voor de legers van Assad, weggestuurd door de patrouilles langs de grenzen van ons Europese fort. Maar 2020 was wel wezenlijk anders omdat mensen verplicht werden thuis te blijven. Protesten tegen regeringen werden neergeslagen, zoals in Irak. Opgesloten in hun huizen werden Colombianen ineens sitting ducks voor paramilitairen en andere gewapende groeperingen die willen afrekenen met sociale leiders. De kwaadwillenden hoefden niet eens te zoeken, wisten precies waar hun slachtoffers zich bevonden: thuis. 2020 kende maanden waarin elke dag wel een Colombiaan werd vermoord die opkwam voor de rechten van zijn gemeenschap, die streed voor teruggave van land dat hen was afgepakt.
Activisten blijven strijden voor vrede
Afgelopen jaar was mijn eerste als algemeen directeur van PAX. Twaalf maanden van leidinggeven, moeilijke besluiten nemen, en ook kennismaken. En wat waren de gesprekken die ik voerde inspirerend. Gelukkig kon ik via een keur aan moderne communicatiemiddelen, die mijn PAX-collega’s ook dagelijks inzetten, veel partners spreken. Iedereen die ik de hand had willen schudden bij de eerste ontmoeting, had willen omhelzen bij het afscheid. Het bleken zeer inspirerende mensen. Activisten die naar creatieve manieren hebben gezocht om door te gaan met hun belangrijke werk. Het was prachtig om te horen welk werk ze verzetten voor de vrede.
Maar wat graag was ik afgereisd naar Jeruzalem, om daar te praten met Lucy Nusseibeh, over de situatie in de Palestijnse gebieden en hoe ze de stem van Palestijnse vrouwen helpt versterken. We spraken elkaar alsnog, via Skype: “Elke vorm van vertrouwen en steun helpt meisjes om meer uit zichzelf te halen”, vertelde Lucy. “Om minder bezorgd te zijn over wat de traditie en samenleving van ze willen.”
Natuurlijk had ik in Irak en Soedan willen spreken met de sterke vrouwen met wie PAX daar samenwerkt. Om met eigen ogen te zien hoe vrouwen een steeds grotere, vaak zelfs beslissende rol hebben genomen in sociale protesten. Hala al Karib uit Soedan drukte ons op het hart dat vrouwen niet onderschat mogen worden: “Vrouwen hebben keer op keer laten zien dat zij verandering kunnen brengen. Gender wordt vaak gezien als een kruisje dat aangevinkt moet worden. Maar het is tijd om in vrouwen te investeren en ze te zien als een drijvende kracht.”
Ik was graag naar Zuid-Soedan gegaan om het Vredesdorp Kuron te bezoeken, waar gezworen vijanden leren samen te leven. Het dorp dat dit jaar helaas zo verwoestend werd getroffen door een overstroming. We belden met Lokii Lokwaar Eliah. Hij werkt in het dorp, werd geboren in een herdersgezin, had eigenlijk geen kans op onderwijs, maar wist uiteindelijk te studeren in Duitsland. Nu is hij terug in Kuron: ‘Ik wil mijn volk steunen, ik kan niet gelukkig zijn als mijn mensen lijden. En je kan niet uitgaan van wonderen, maar soms gebeuren ze.’
Kernwapens worden illegaal
Wonderen gebeuren soms, ja. Maar in de tussentijd is hard werken nodig. En dat heeft geleid tot een van de hoogtepunten van het jaar: de 50e ratificatie van het VN-kernwapenverdrag. Daardoor worden komende januari atoomwapens officieel illegaal. Een grote, nee een enorme stap waar PAX en vele anderen al decennia voor vechten. Na de protesten van de jaren ’80 zijn we niet stil blijven zitten, de strijd is via politieke en juridische wegen gestreden, en met effect. Wat ben ik op zo’n moment trots bij PAX te mogen werken.
‘Het beste ervan maken’
In januari interviewde een collega van PAX me. Of ik een levensmotto had, vroeg hij afsluitend. ‘Mijn motto is simpel: het beste ervan maken.’ 2020 vroeg erom, toen zoveel wegviel wat waardevol is voor ons. Maar meer dan dat er wegviel, bleef er juist behouden, werd zelfs nog groter: het verlangen naar een betere wereld. Niet pas voor het nageslacht, maar hier en nu. Omdat sommige machthebbers, die er namens het volk zouden moeten zitten, belangen najagen die ze juist ver afdrijven van waar het mensen om gaat: samenleven in vrede, in solidariteit. Veel jonge activisten, uit buitenland en uit Nederland, spraken tijdens de Vredesweek over hoe zij, op hun onderwerp en hun manier, strijden voor een eerlijker samenleving. Prachtig om zo’n diverse groep mensen te horen over hun dromen en hun aanpak.
Terug naar normaal?
Bij PAX hopen we van harte dat 2021 een jaar wordt waarin we herstellen wat beschadigd is geraakt door de coronapandemie. Waarin president Biden begint met het ongedaan maken van wat Trump fout heeft gedaan. Zodat de regering van de VS weer bezorgd is over het klimaat, en snapt dat verdragen rond nucleaire en andere vernietigende wapens er zijn om ze in te tomen, en dat dat goed is voor de mensheid. Dat mensen centraal moeten staan in het beleid geldt voor alle landen ter wereld.
Intussen verlangen veel mensen begrijpelijk terug naar hoe het vroeger was, een jaar geleden, naar het normaal van toen. Wij hopen dat ook, maar dan vooral wat betreft de dingen die goed waren. Er wordt gesproken over een reset van de economie. Bij PAX willen we dat er op veel andere vlakken ook een reset komt. Maar dat gaat niet vanzelf. Het is een strijd, een gevecht, gevoerd door moedige mensen met wie wij de eer hebben samen te werken. Het is voor mij, voor ons bij PAX, elke keer weer een aansporing wanneer we hen met gevaar voor eigen leven zien opkomen voor een betere samenleving.
Licht
Hier in eigen land zal Kerst anders zijn dan normaal. We kunnen maar met weinig mensen samen zijn. We zullen elkaar steunen en op andere manieren de verbinding zoeken. Nu de dagen zo donker zijn, kijk ik uit naar de kortste dag en vooral naar dat de dagen weer langer zullen worden. Juist in deze tijd merk ik dat ieder straaltje zon me helpt het positieve te zien. Kerst is voor mij het feest van licht, van vernieuwing en van samen zijn. Miljarden mensen wereldwijd vieren met Kerst de christelijke overtuiging dat met de geboort van Jezus het Licht de wereld in kwam.
2020 was een jaar waarin de mensen van PAX, onze partners, de ambassades van Vrede en de vrijwilligers nieuwe manieren vonden om verbinding te leggen, om bruggen te bouwen en elkaar te steunen. Die vindingrijkheid kan ons allemaal inspireren, we nemen het mee naar 2021. Een jaar dat hopelijk makkelijker zal zijn. Maar zoals de Zuid-Soedanese Lokii zegt: ”Je mag hopen op een wonder, maar je kunt er niet van uitgaan.” We moeten samen hard werken om lijden te voorkomen.
Aan het eind van het jaar proosten we. Deze keer met minder mensen om ons heen. Maar daar wordt de wens die we uitspreken bij het klinken van de glazen alleen maar krachtiger om. Dat we elkaar weer mogen zien, in een wereld die herstelt, die beter wordt, door mensen als jij en ik, dankzij ons aller inzet.
Lees ook Wat er wel goed ging in 2020
