De coronacrisis houdt de wereld in haar greep, zo ook in de gebieden waar PAX werkt aan vrede. We zien dat mensen in conflictsituaties extra kwetsbaar zijn: bijvoorbeeld doordat ziekenhuizen niet functioneren of gebombardeerd zijn, vluchtelingen opeengepakt zitten in vluchtelingenkampen of coronamaatregelen die vooral gericht lijken te zijn op het inperken van burgerlijke vrijheden. Het is de vraag of die beperkingen ook weer worden opgeheven wanneer de coronacrisis afneemt. Hieronder een inkijkje in hoe corona het werk beïnvloed in de regio’s waar we werken.
Europa, coronavirus is een test
Het Europateam van PAX werkt vooral op de Westelijke Balkan en Oekraïne en richt zich op bevordering van ‘Europa als vredesproject’. Dion van den Berg, leider van het team, zegt dat er grote problemen spelen met vluchtelingen op de Westelijke Balkan. “Die zitten daar vast onder zeer moeilijke omstandigheden. Wanneer het virus daarbij komt, is de situatie helemaal hemeltergend.” Hij ziet ook in Europa de kloof tussen arm en rijk groter worden. “Dat speelt tussen landen, maar ook binnen landen. Als grote groepen mensen in verarmde wijken in Europese landen hun werk verliezen en financieel door het ijs zakken, kan dat tot veel extra spanningen leiden: nog meer afwijzing van ‘de anderen’, maar ook meer huiselijk geweld en zelfs rellen.”
Overheden treffen maatregelen die de vrijheid van burgers inperken, waarvan goed in de gaten moet worden gehouden of ze na de crisis weer worden teruggedraaid. Andere zaken die al lang op de agenda stonden, zoals de herdenking van 25 jaar Srebrenica, zijn door het virus in het gedrang gekomen. PAX blijft ondertussen doorgaan met het werk met haar partners. Dat kan deels vanuit huis. Zo heeft een van onze collega’s een week lang online training gegeven aan mensen in Oekraïne die we opleiden tot peace engineer. Dat ging gelukkig vrij soepel. Van den Berg kijkt ook verder, breder, naar wat deze tijden betekenen: “Al met al is de coronacrisis een grote test voor Europa, en de EU.”
Colombia, corona als dekmantel geweld
Onder Colombiaanse vredesactivisten bestaat de vrees dat de coronacrisis wordt uitgebuit door illegale gewapende groeperingen. En die angst is er niet voor niets. De afgelopen dagen zijn er acht mensenrechtenverdedigers vermoord terwijl anderen met de dood zijn bedreigd. Joris van de Sandt, programmaleider bij PAX, stelt dat de Colombiaanse staat en lokale autoriteiten de verantwoordelijkheid hebben om de bescherming van alle sociale leiders te garanderen. “Illegale gewapende groepen mogen niet ongehinderd en ongestraft kunnen handelen tijdens de quarantaine. We roepen president Duque op om de bevolking te beschermen, niet alleen tegen het coronavirus, maar ook tegen de wapens die zoveel mensen eerder het zwijgen hebben opgelegd.” Het werk van PAX ondervindt ook last van de coronacrisis én de veiligheidscrisis. Zo is de zus van een van onze collega’s laatst met de dood bedreigd. Beide zussen zijn naar de stad geëvacueerd. Vanwege het tijdsverschil én de grote afstand tussen Nederland en Colombia ging veel contact met de collega’s en partners daar eerder ook al via de mail en via Skype-overleg in de avonduren. Die ervaring komt nu van pas. Van de Sandt: “Wel hebben we besloten om de kwetsbare groepen waarmee we werken niet onnodig bloot te stellen aan het virus. Zij wonen ver van de steden, en in de steden heerst corona het meest. Daarom hebben we ons werk in die gemeenschappen tot nader order stilgelegd. Om zo niet van ze te vragen naar de virusbrandhaarden toe te komen, maar ook om vanuit de steden niet eventueel zelf het virus mee te nemen naar hen toe. Omdat men daar geen internet heeft, werkt iets als Skype niet. We houden met lokale leiders de vinger aan de pols via de telefoon.”
Afrika, gesloten grenzen kunnen voedseltekorten en sociale onrust veroorzaken
Doordat er lang gedacht werd dat corona beter gedijt in een koud klimaat en het niet zo’n vaart zou lopen, komen de maatregelen tegen het coronavirus in Afrika vertraagd op gang. Terwijl er in de Sahel zware en restrictieve maatregelen zijn ingesteld, worden in Zuid-Soedan en Soedan nu ook maatregelen getroffen en worden de grenzen gesloten. Marianne Moor, teamleider Afrika: “We hebben vanuit PAX ook restricties opgelegd aan onze partners. Zo willen we dat niemand meer grote bijeenkomsten bezoekt en helpen we mensen aan de nodige benodigde apparatuur om thuis te werken. Maar je ziet dat landen worstelen met de te nemen maatregelen. In een gigantisch land als Congo is hoofdstad Kinshasa bijvoorbeeld helemaal afgesloten en zijn in Goma de oude Ebola maatregelen in ere hersteld, terwijl er in de rest van het land helemaal niets gebeurd en alle markten gewoon open zijn.”
Het grote gevaar in Afrika is dat veel grenzen gesloten zijn en dat sommige steden grotendeels afhankelijk zijn van bijvoorbeeld agrarische producten uit het buitenland, waardoor er op termijn voedseltekorten kunnen ontstaan. De maatregelen treffen dan ook vooral de armere bevolking. Daarnaast zien sommige leiders hun kans schoon om maatregelen door te drukken onder het mom van corona-bestrijding, en zo al gemarginaliseerde groepen verder te onderdrukken. Moor: “Ik maak me zorgen over de invloed die corona maatregelen kunnen hebben op het vredesproces in Zuid-Soedan, dat voorlopig is gestopt, en goed bestuur ernstig bemoeilijkt. Of de situatie in Burkina Faso waar de grenzen gesloten zijn en verkeer tussen besmette dorpen is stilgelegd, waardoor ook humanitaire hulp aan kwetsbare gebieden vertraging oploopt. Voorlopig blijven onze partners actief om juist verschillen te overbruggen en goede informatie te bieden over de risico’s van corona.” In Zuid-Soedan vangen onze kerkelijke partners een groot deel van de zorg voor de bevolking op en zorgen zij voor stabiliteit. In Congo verspreiden onze partners via de lokale radio’s informatie over de risico’s van Corona.
Midden-Oosten, de meest kwetsbaren zijn nu nog kwetsbaarder
PAX werkt samen met partners in een aantal landen in het Midden-Oosten om samenlevingen die verscheurd zijn door conflicten te helen. De coronaviruspandemie beïnvloedt het werk van PAX op verschillende manieren. Sommige regeringen gebruiken de situatie om ondemocratisch beleid uit te voeren, protestbewegingen worden bedreigd, en de meest kwetsbaren zijn nu nog kwetsbaarder. Marjolein Wijninckx, teamleider van PAX Midden-Oosten: “We merken dat juist in gastlanden de maatregelen tegen corona onevenredig veel gevolgen hebben voor vluchtelingen. Bijvoorbeeld in Libanon, waar de autoriteiten extra maatregelen hebben genomen in Palestijnse vluchtelingenkampen.” PAX maakt zich ook zorgen over Syrische vluchtelingen in de regio en intern ontheemde Syriërs. Een andere groep die bijzonder kwetsbaar is voor het coronavirus zijn gevangenen. Op het moment worden er tienduizenden mensen vastgehouden als politieke gevangenen in Syrie. Extra zorgwekkend is dat er positief is getest op het coronavirus in een dorp in de buurt van de beruchte Saydnaya-gevangenis in Syrië, waar veel politieke gevangenen worden vastgehouden. De partners van PAX in het Midden-Oosten bevinden zich in dezelfde situatie als hier in Nederland: thuis zitten, beoordelen welke activiteiten gedaan kunnen worden, op welke manier, en welke activiteiten moeten worden uitgesteld of geannuleerd. Mensen kunnen zich niet bewegen, maar in de regio wordt dit soms afgedwongen door het leger. Collega’s en partners waarschuwen voor het gebrek aan betrouwbare informatie over de verspreiding van corona in hun land. In Irak ondersteunen partners de lokale autoriteiten bij het voorkomen van corona en het tegengaan van de verspreiding van valse informatie over het virus. Wijninckx: “Verbonden blijven, solidariteit bevorderen en de sociale cohesie versterken zijn voor hen op dit moment erg belangrijk, evenals pleiten voor de bescherming van kwetsbare groepen.”
Lees ook:
- Door corona moeten we in Colombia heel alert zijn voor misbruik
- Vrouwen hebben keer op keer laten zien dat zij verandering kunnen brengen