Vanaf vrijdagavond volgden de gebeurtenissen in Rusland elkaar in stormachtig tempo op. Wat is er precies gebeurd en welke mogelijke gevolgen heeft dit voor de oorlog en kansen voor vrede? Lees hieronder de duiding van Cinta Depondt (PAX-programmaleider Oekraïne).
Wat is de Wagnergroep?
De Wagnergroep is een Russisch huurlingenleger dat de afgelopen jaren veelvuldig is ingezet voor buitenlandse operaties waar de Russische staat niet openlijk verantwoordelijkheid voor wilde nemen, bijvoorbeeld op de Krim in 2014, in Syrië, Mali en de Centraal-Afrikaanse republiek.
Per 1 juli moesten de soldaten van Wagner onder contract komen van het Ministerie van Defensie; alleen op die manier was het mogelijk om Wagner ook ter verdediging in Rusland zelf in te kunnen zetten, waar huurlingenlegers bij wet verboden zijn.â¯Wagner-leider Jevgeni Prigozjin was hier fel op tegen, en had openlijk kritiek op de manier waarop de oorlog in Oekraïne door minister van Defensie Shoigu en stafchef van de Russische strijdkrachten Gerasimov gemanaged werd.
Wat is er de afgelopen dagen gebeurd?
Blijkbaar had andere communicatie geen effect en laat op vrijdagavond 23 juni begon Prigozjin met een deel van zijn troepen aan een opmars richting Moskou om ‘orde op zaken te stellen’. In korte tijd kon hij Rostov aan de Don innemen, inclusief de operationele staf van waaruit de oorlog in Oekraïne wordt aangevoerd. Ook bij zijn verdere tocht richting Moskou stuitte hij op weinig tegenstand. President Poetin sprak van ‘verraad’ en vergeleek de opmars van Prigozjin met de door Lenin geïnitieerde bolsjewistische revolutie van 1917, die tot jaren van bloedige burgeroorlog leidde. Op zaterdagavond kwam de opmars van de Wagner-troepen op zo’n 200 km van Moskou tot stilstand toen er, met tussenkomst van Belarussische president Loekasjenko, een akkoord werd bereikt waarover nog veel onduidelijk is. Behalve een aantal inzittenden van Russische legerhelikopters (en één vliegtuig) vielen er geen slachtoffers.
Wat betekent dit nu, en wat kunnen we verwachten?
Over de gevolgen van deze gewapende actie is nog veel onduidelijk. Zeker is dat dit voor Poetin en zijn regime geen gunstige ontwikkeling is. Hij heeft angst getoond, en niet iedereen in Rusland is het erover eens wie nu deze confrontatie ‘gewonnen heeft’. Leger en interne veiligheidstroepen bleken niet in staat deze snelle opmars richting de hoofdstad te voorkomen. De paniek en chaos die we zaterdag in Rusland zagen, passen bij een autoritair systeem dat aan het wankelen wordt gebracht: het is te rigide om te buigen en vertoont dus direct barsten.
Voor Oekraïne betekent interne onrust in Rusland, en mogelijk duizenden relatief goed getrainde Wagner-strijders minder, een zwakkere vijand en dus meer kans van slagen voor het tegenoffensief dat erop gericht is verdere Oekraïense gebieden te bevrijden. Er is nu nog geen direct effect merkbaar, en de nachtelijke bombardementen op Kyiv en andere steden gaan gewoon door. Ook in Idlib in Syrië werden de afgelopen nachten weer burgerdoelen gebombardeerd door Russische gevechtsvliegtuigen.
Onzeker is nog wat er gaat gebeuren met Prigozjin zelf. Volgens de gemaakte afspraken zal hij naar Belarus gaan, maar of hij daar op onverklaarbare wijze om zal komen, onder de radar zal verdwijnen, vanuit daar een nieuw front op Kyiv zal openen, of zich zal gaan richten op Wagner’s aanwezigheid in Afrika zal nog moeten blijken.
Ook onzeker is wat de verdere gevolgen zullen zijn in Rusland. Mogelijk wordt de hoogste defensietop vervangen. Mogelijk volgt er een periode van terreur en zuivering van mensen die dicht bij Prigozjin stonden (de eerste berichten van arrestaties gaan al rond). Het is de vraag hoe lang het einde van het Poetin-tijdperk nog op zicht laat wachten, maar is hiermee wel dichterbij gekomen. Een dictatuur is inherent instabiel omdat lokaal draagvlak mist. De komende periode is per definitie onvoorspelbaar.
