Twee jaar na de invasie van Oekraïne heeft het gebruik van explosieve wapens wijdverspreid dood en vernieling gezaaid. Naast de humanitaire gevolgen, gaat het gebruik ervan gepaard met enorme schade aan kritieke infrastructuur en bebouwing. Een minder belicht aspect zijn de risico’s voor de leefomgeving en de gezondheid van burgers die hierdoor ontstaan. PAX publiceert hierover een nieuw rapport om deze gevolgen beter in kaart te brengen en roept op tot aanpak hiervan.
Vandaag komen 85 staten in Oslo bijeen om te praten over de Politieke Verklaring over The Use of Explosive Weapons in Populated Areas (EWIPA) – Het Gebruik van Explosieve Wapens in Bevolkte gebieden. Deze politieke verklaring heeft als doel om burgers beter te beschermen tegen de directe en indirecte gevolgen van het gebruik van explosieve wapens in steden.
Langetermijnrisico’s van het gebruik van explosieve wapens
In zes Oekraïense steden die zwaar zijn getroffen door bombardementen en gevechten, zijn door PAX milieurisico’s geïdentificeerd. De bevindingen onderstrepen de complexiteit van stedelijke verwoesting, niet in de laatste plaats door extra gezondheidsproblemen van burgers en langetermijnrisico’s voor het de leefomgeving van burgers. Met behulp van satellietbeelden open-bronnen onderzoek is de schade zichtbaar gemaakt: de grootschalige vernietiging van gebouwen, fabrieken, energie- en waterinfrastructuur, ziekenhuizen en industriële locaties brengen ernstige risico’s voor het milieu met zich mee – effecten die soms accuut en mogelijk lang na de gevechten een risico voor burgers opleveren.
Gezondheidsrisico’s voor hulpverleners en burgers
Elke stad die voor het rapport is geanalyseerd heeft een specifieke invalshoek, van industrieel afval tot vervuild puin en de ineenstorting van milieuregulering. Het rapport schetst de diverse risico’s die ontstaan door deze wijdverspreide vernietiging, en hoe dit volksgezondheid en het milieu in gevaar brengt. Met tientallen miljoenen tonnen puin van beschadigde gebouwen, vaak vermengd met asbest en andere vervuilende stoffen, lopen hulpverleners en burgers extra gezondheidsrisico’s in de nasleep van de oorlog. De vernietiging van de waterinfrastructuur zorgt voor tekort aan schoon drinkwater en het uitbreken van ziektes, en de blootstelling aan giftige stoffen die vrijkomen door bombardementen op de chemische industrie maken de humanitaire situatie voor burgers nog zwaarder, Dit vereist specifieke expertise en ondersteuning voor het opruimen en veilig werken na afloop van de oorlog om grootschalige grondwater- en bodemverontreiniging te voorkomen.
Implementatie van de Politieke Verklaring
De vertegenwoordigers van landen en maatschappelijke organisaties zijn bijeen gekomen in Oslo om de voortgang te beoordelen van de implementatie van de Politieke Verklaring voor het gebruik van explosieve wapens in bevolkte gebieden. Dit is de eerste keer dat staten bijeenkomen sinds de overeenkomst in 2022 in Dublin werd aangenomen, ook door Nederland. De gemaakte afspraken houden onder meer in dat strijdkrachten het gebruik van explosieve wapens in bevolkte gebieden beperken, en in hun beleid en militaire operaties rekening houden met de directe en indirecte effecten op burgers en burgerobjecten.
‘De impact van het gebruik van explosieve wapens in steden kent verschillende aspecten en moet in zijn volle breedte worden begrepen om burgers beter te kunnen beschermen tegen deze gevolgen.’ zegt Wim Zwijnenburg, projectleider humanitaire ontwapening bij PAX, ‘De impact op het milieu wordt vaak over het hoofd gezien bij het gebruik van explosieve wapens in steden. Met dit rapport willen we bijdragen aan een beter begrip van die effecten, en hoe we ze kunnen beperken.’
In een gemeenschappelijk statement benadrukken PAX en andere organisaties het belang om de milieu-impact bij het gebruik van EWIPA te adresseren.
Meer informatie
Over PAX werk aan milieueffecten in Oekraïne
Het rapport After the blast maakt deel uit van een reeks analyses over de milieu-impact van de oorlog in Oekraïne, gefinancierd door de Nederlandse Giro 555. Eerdere rapporten over Oekraïne richtten zich op aanvallen op energie-infrastructuur, agro-industriële locaties, olie- en gasinfrastructuur en de vernietiging van de Kakhovka-dam.
Over onze onderzoeksmethoden
Als onderdeel van haar werk aan de impact van de oorlog op milieu in Oekraïne, werkt PAX aan het verbeteren van gegevensverzameling en analyse door middel van open-source onderzoek en satellietbeelden. Deze methoden zijn essentieel voor het verder begrijpen van onze kennis over de invloed van oorlog op het leefklimaat en de mensen die ervan afhankelijk zijn. Het rapport maakt gebruik van de bevindingen van bestaande datasets, bouwt voort op eigen onderzoek en nieuwe remote sensing-methoden ontwikkeld door academici om snel risico’s in te schatten. Deze informatie is van groot belang voor zowel lokale overheden als internationale organisaties en voor het vergroten van het bewustzijn over de bescherming van het milieu in relatie tot gewapende conflicten.
Over de politieke verklaring
Bekijk de volledige tekst van de politieke verklaring.
Staten die de politieke verklaring onderschrijven, committeren zich om samen te werken met de VN, het ICRC en het maatschappelijk middenveld om burgers beter te beschermen tegen explosieve wapens.
Dit vereist actie op een aantal belangrijke gebieden, waaronder:
- Toezegging om grenzen te stellen aan het gebruik van explosieve wapens in bevolkte gebieden om schade aan burgers te voorkomen – de kern van de verklaring.
- Toezegging om zowel de korte- als langetermijneffecten aan te pakken, als gevolg van de schade aan en vernietiging van civiele infrastructuur.
- Bepaling om slachtoffers bij te staan, met inbegrip van gewonden, families van doden en gewonden en door conflict getroffen gemeenschappen.
- Verplichting voor staten om gegevens over schade aan burgers door het gebruik van explosieve wapens te verzamelen en te delen.
- Deel te nemen aan follow-up bijeenkomsten om te evalueren hoe de Verklaring wordt uitgevoerd en om voorbeelden van militair beleid en militaire praktijken te delen, om burgers te beschermen tegen het gebruik van explosieve wapens.
Onderschrijvende staten
Per 12 april 2024 wordt de Verklaring onderschreven door de volgende 86 staten, waaronder Nederland: Albanië, Andorra, Argentinië, Australië, België, Bosnië en Herzegovina, Brazilië, Bulgarije, Cabo Verde, Cambodja, Canada, Centraal-Afrikaanse Republiek, Chili, Colombia, Comoren, Costa Rica, Cyprus, Denemarken, Dominicaanse Republiek, Duitsland, Ecuador, El Salvador, Filipijnen, Finland, Frankrijk, Georgië, Griekenland, Guatemala, Guyana, Hasjemitisch Koninkrijk, Ivoorkust, Jordanië, Hongarije, IJsland, Indonesië, Ierland, Italië, Japan, Kenia, Nederland, Kiribati, Koeweit, Kroatië, Laos, Liberia, Liechtenstein, Luxemburg, Madagaskar, Malawi, Maleisië, Malta, Mexico, Maldiven, Monaco, Montenegro, Marokko, Nieuw-Zeeland, Noord-Macedonië, Noorwegen, Oostenrijk, Palau, Palestina, Peru, Portugal, Qatar, Republiek Moldavië, Roemenië, Saint Kitts en Nevis, Saint Vincent en de Grenadines, San Marino, Senegal, Servië, Sierra Leone, Slowakije, Slovenië, Somalië, Spanje, Tsjechië, Togo, Turkije, Vaticaanstad, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten van Amerika, Uruguay, Zuid-Korea, Zweden, Zwitserland
Over het Internationale Netwerk over Explosieve Wapens – INEW
INEW is een internationaal netwerk dat meer dan 50 organisaties in verschillende landen over de hele wereld vertegenwoordigt en dat oproept tot onmiddellijke actie om menselijk lijden door het gebruik van explosieve wapens in bevolkte gebieden te voorkomen. PAX is een van de oprichtende bestuursleden van het International Network on Explosive Weapons.
Over de Explosive Weapons Monitor
De Explosive Weapons Monitor is een onderzoeksinitiatief dat voor INEW onderzoek en analyses uitvoert naar schade door en praktijk van het gebruik van explosieve wapens in bevolkte gebieden. Bekijk het volledige rapport van 2024.
