De Oekraïense president Zelensky sprak eerder deze maand met Poetin, Merkel en Macron in Parijs over stappen richting vrede in het oosten van Oekraïne. Een grote doorbraak werd daar niet verwacht en is er ook niet gekomen. Maar er is beweging, vooral aan de Oekraïense kant, om de situatie van burgers die in het conflict vastzitten te verbeteren. Die beweging verdient volle steun vanuit Europa.
Zoals verschillende Oekraïense parlementariërs in gesprek met PAX aangaven: “Het gaat nu niet om meer overeenkomsten, maar om de uitvoering.” Vooral van het staakt-het-vuren en het terugtrekken van troepen van de frontlinie, en daarna ook van de andere afspraken in de Minsk-akkoorden: verkiezingen in de betwiste gebieden en controle over de grens met Rusland door de Oekraïense grenswacht.
Diplomatiek kunst- en vliegwerk
Laten we eerlijk zijn: zolang de Russische overheid, die steevast alle betrokkenheid bij het conflict blijft ontkennen, geen heldere politieke besluiten neemt over het terugtrekken van troepen en financiële steun uit de betwiste gebieden, zal het gewapende conflict niet daadwerkelijk opgelost worden, en zal de scheiding van klasgenoten, gezinnen en collega’s door een kunstmatige frontlinie niet ten einde komen. Er zal nog behoorlijk wat internationaal diplomatiek kunst- en vliegwerk nodig zijn wil het zo ver komen, omdat een onwillig autoritair systeem niet zomaar meebeweegt. Harde confrontatie is echter niet het effectiefste middel, dus moeten we, met goede gesprekken en behoud van sancties, blijven zoeken naar de aanpak die wel werkt. Dat is de ene taak voor Europese landen die vrede en rechtsorde op het continent serieus willen nemen.
Mensenlevens tellen
De andere, urgentste taak ligt in het assisteren van de Oekraïense regering met expertise, vooral op het gebied van communicatie met de eigen burgers, inclusief bestuur, en uitvoeringscapaciteit op lokaal niveau. Na gesprekken met politici, ambtenaren, diplomaten, onderzoekers, oorlogsveteranen, mensenrechtenactivisten en bewoners van het oorlogsgebied kunnen we vanuit PAX concluderen dat advies en training op deze thema’s op dit moment harder nodig zijn dan advies over de te volgen politieke lijn. Deze Oekraïense regering heeft namelijk wél in de gaten dat mensenlevens tellen, en dat het van cruciaal belang is om alle burgers, ook degenen aan de andere kant van de frontlijn, te betrekken bij het uitwerken van oplossingen. Maar de vaardigheden om de plannen voor toenadering in kleine stappen snel en effectief in daden om te zetten zijn in het postcommunistische land nog niet voldoende aanwezig.
Reden tot optimisme
Dit is de eerste regering in een lastig hybride conflict met Rusland die niet in de val trapt van verlammende afhankelijkheid van een onbereidwillige buur. Een regering die vooral bezig is met kijken naar wat er wél kan, welke stappen gezet kunnen worden om het leven van de mensen die door dit conflict in gijzeling worden gehouden lichter te maken, en hoe als staat verantwoordelijkheid te nemen voor het welzijn van álle burgers. Dit is op dit moment de voornaamste reden tot optimisme en verdient al onze steun.
Lees ook het artikel āAfspraken Zelensky en Poetin reden tot voorzichtig optimismeā.
