Nieuw onderzoek van de Eerlijke Bankwijzer (onderdeel van de Eerlijke Geldwijzer) laat zien dat de drie grootste banken van Nederland – ABN Amro, ING en Rabobank – niet kunnen aantonen dat zij adequaat reageren op mensenrechtenschendingen bij de activiteiten van bedrijven waarin zij vele miljarden euro’s investeren. Het gaat dan met name over mijnbouw-, olie- en gasbedrijven. Internationale richtlijnen die voorschrijven hoe de schendingen aan te pakken, worden door de banken publiekelijk omarmd, maar in de praktijk amper opgevolgd.
Als onderdeel van het onderzoek werden de financiële relaties blootgelegd tussen de acht Nederlandse banken die zijn opgenomen in de Eerlijke Bankwijzer en tien mijnbouw-, olie- en gasbedrijven die betrokken zijn geweest bij ernstige misstanden, zoals water- en bodemvervuiling, geweld tegen lokale gemeenschappen, schending van landrechten, doodslag en zelfs moord. Daarnaast werd er gekeken in hoeverre de banken transparant zijn over de stappen die zij zetten om de mensenrechtenschendingen van hun klanten aan te kaarten. Volgens de VN-richtlijnen voor Bedrijven en Mensenrechten moeten banken verantwoording afleggen over de manier waarop zij hun link met schendingen aanpakken en moeten zij de resultaten daarvan openbaar maken.
13,8 miljard voor bedrijven betrokken bij ernstige mistanden
Het onderzoek keek naar kredieten die tussen januari 2018 en oktober 2023 zijn verstrekt, en naar hun beleggingen in oktober 2023. Van Bunq, NIBC, Triodos Bank en de Volksbank werden geen investeringen gevonden. Van Lanschot Kempen verstrekte geen krediet, maar belegde 106 miljoen euro in enkele van de tien bedrijven. ING, Rabobank en ABN Amro verstrekten samen 13,8 miljard euro krediet aan acht van de tien mijnbouw-, olie- en gasbedrijven. ING is met 7 miljard euro aan krediet en 122 miljoen euro aan beleggingen verreweg de grootste investeerder. Rabobank verschafte voor 3,6 miljard euro kredieten. ABN Amro voor 3,2 miljard euro maar bracht deze financiering na een verandering in de geografische focus in de laatste paar jaren terug naar nul. ABN Amro belegde wel nog 42 miljoen euro in de bedrijven.
Medeplichtig aan grootschalige oorlogsmisdaden
Een van de bedrijven waar zowel ABN Amro als ING nog leningen aan verstrekten is Orrön Energy (het voormalige Lundin Energy). Dit oliebedrijf was eind jaren ’90 actief in Zuid-Soedan, waar op dat moment een burgeroorlog woedde. Lundin Energy wordt ervan verdacht dat het herhaaldelijk bij de Regering van Soedan op militair optreden heeft aangedrongen om oliewinning mogelijk te maken, terwijl het wist dat daarbij stelselmatig oorlogsmisdaden werden begaan. Naar schatting kwamen daardoor 12,000 mensen om het leven en werden 140,000 burgers verdreven. In 2010 publiceerde PAX samen met een aantal andere organisaties het rapport Unpaid Debt, waarin werd vastgesteld dat Lundin Energy medeplichtig kan zijn geweest aan grootschalige oorlogsmisdaden. Momenteel staan de voormalige Voorzitter en een voormalige CEO van het bedrijf hiervoor terecht in Zweden.
Tienduizenden boeren van hun land verdreven
Rabobank en ING verstrekten ook leningen aan Glencore, ‘s werelds grootste mijnbouwbedrijf. Glencore is in verband gebracht met mensenrechtenschendingen in Colombia en Peru, waaronder geweld tegen lokale gemeenschappen, gedwongen landuitzettingen en vervuiling van waterbronnen. Bovendien vond Glencore’s delfstoffenwinning in Colombia plaats in een context van gewapend conflict, waarbij duizenden mensen het leven lieten en tienduizenden boeren door het geweld van hun land werden verdreven, beschrijft PAX in haar rapport The Dark Side of Coal uit 2014. Sommige van deze gronden kwamen later in handen van het mijnbouwbedrijf, waardoor het zijn concessies kon uitbreiden, terwijl veel slachtoffers van deze schendingen nog steeds niet zijn gecompenseerd, zo bevestigt het eindrapport van de Colombiaanse Waarheidscommissie uit 2022.
Geen van de banken rapporteert zinvol over de gesprekken die zij voeren met klanten die in verband worden gebracht met mensenrechtenschendingen. Alleen Van Lanschot Kempen beantwoordde vragen hierover. ‘Als banken ervoor kiezen om zoveel geld in deze bedrijven te investeren, dienen zij ook hun verantwoordelijkheid te nemen als het fout gaat en laten zien hoe zij proberen daar iets aan te doen,’ reageert Titus Bolten. ‘Ze kennen de risico’s en de problemen bij deze bedrijven, maar vervolgens pakken ze onvoldoende door en hebben ze geen goed verhaal.’
PAX is onderdeel van de Eerlijke Bankwijzer. De Eerlijke Bankwijzer roept de banken op serieus werk te maken van hun verantwoordelijkheid om de mensenrechten te respecteren, en vraagt de overheid om verplichtingen aan banken op te leggen, zodat zij gepaste zorgvuldigheid toepassen in hun investeringspraktijk.
Zie ook:
