Afgelopen maandag begon in New York de Final Diplomatic Conference on the Arms Trade Treaty. De 193 lidstaten van de VN hebben 51 uur de tijd om te komen tot een verdrag dat de uit de hand gelopen internationale wapenhandel reguleert. De uitdaging is enorm en de tijdsdruk groot – maar het begin is hoopvol.
Door Wim Zwijnenburg
Zoals Nicole van Amnesty International, een van onze partners in de Control Arms coalitie, in haar vorige blog al schreef, kostte het veel moeite om te komen waar we nu zijn in de onderhandelingen. Voor de grote wapenexporteurs, maar ook importeurs, staat er veel op het spel. Daartegenover staat dat een grote meerderheid van VN-lidstaten een sterk wapenhandelverdrag wil.
Die wil werd duidelijk op de eerste twee dagen van de onderhandelingen. Allereerst herinnerde de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties Ban Ki-Moon de zaal vol diplomaten uit de 193 lidstaten er aan dat ongereguleerde wapenhandel nog steeds een grote negatieve impact heeft op duurzame ontwikkeling, gewapend conflict verergert en leidt tot massale mensenrechtenschendingen. Daarnaast benadrukte hij nogmaals dat de afgevaardigen hier zijn om een proces af te maken dat al in 2006 is begonnen, een subtiele hint naar de tijd die het proces al gekost heeft en de noodzaak om nu snel tot een verdrag te komen.
In de loop van de middag gaven 108 VN lidstaten een verklaring af waarin zij opriepen om snel tot een sterk verdrag te komen, en bestaande loopholes in de voorlopige verdragstekst te dichten. Deze oproep werd ondersteund door nog enkele staten uit de Pacific, waardoor een tweederde meerderheid van de VN zich nu dus in feite uitspreekt voor een robuust en juridisch bindend verdrag. Maar de grote vraag is hoeveel er van deze hoop over blijft. Veel sceptische staten komen nu in het geweer tegen deze optimistische houding. Langzamerhand wordt duidelijk dat de onderhandelingen nu serieuzer gaan worden.
Tijdsdruk
Vanuit New York blijft het voor mij lastig uit te leggen voor de leek, of zelfs voor de meer geïnformeerde lezer, om dit proces te beschrijven – los van het feit dat ik het zelf soms al lastig vond om alles precies te begrijpen. Toch waag ik een poging.
We hebben in totaal negen dagen om te onderhandelen, met officieel zes uur per dag, dus maar 51 uur in totaal, en daarnaast zijn er nog informele bijeenkomsten in de ochtenden, gedurende de lunch en de avonden, waar specifieke elementen van het verdrag besproken worden. Veel te doen in weinig tijd dus. En door die tijdsdruk is het proces met enige kwade wil makkelijk te traineren. Bijvoorbeeld door heel lang over een specifiek detail te gaan praten, een beproefde techniek van tegenstanders van een wapenhandelverdrag. Daardoor krijgen voorstanders minder tijd om hun voorstellen of zorgen te delen en worden deze niet meegenomen in nieuwe voorlopige teksten. Daarnaast wordt er ook over bepaalde tekstelementen tegelijkertijd onderhandeld. Delegaties met weinig leden zijn daardoor niet in staat alle sessies bij te wonen of zijn simpelweg oververmoeid door de lange zit. Terwijl juist vaak de staten met weinig capaciteit, zoals afgevaardigen uit Afrika, graag een sterk verdrag zien.
Reëel verschil
Deze situatie brengt veel uitdagingen met zich mee voor ons als Control Arms team. We zijn met ruim 100 vertegenwoordigers van niet-gouvernementele organisaties uit de gehele wereld voortdurend bezig om die kleine staten bij te staan met advies, suggesties te doen voor verbeteringen van tekst of steun zoeken voor voorstellen van staten voor verbeteringen van de tekst. Dat is de technische kant, en tegelijkertijd proberen we ook wereldwijd via alle aangesloten organisaties de media te bereiken en dit belangrijke onderwerp onder de aandacht van het grote publiek te brengen. Want al lijken onderhandelingen van een afstand saai, droog en technisch, uiteindelijk zal een sterk verdrag een reëel verschil maken voor mensen in conflictgebieden en repressieve staten over de gehele wereld. Dat blijven we ook keer op keer hier in New York benadrukken.