EAPPI Blogs uit Israël en Palestina: Zaadjes van hoop - tuinieren in bezet gebied

13 juni 2023

Geerke is als Nederlandse waarnemer van het EAPPI programma (Ecumenical Accompaniment Programme in Palestine and Israel) afgereisd om gedurende drie maanden ‘beschermende aanwezigheid’ te bieden aan Palestijnse burgers en gemeenschappen op de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem. Ze verwerkt haar indrukken in blogs.

Karima is moe. Het is “Eid al-Fitr”, wat het einde van Ramadan markeert, maar ze heeft amper tijd om haar familie te bezoeken en de feestdag te vieren. Karima heeft een kudde van zo’n dertig schapen en geiten onder haar hoede. Die moeten elke dag geweid en gemolken worden, ook op Eid al-Fitr. Karima leeft alleen. Haar exacte leeftijd is moeilijk vast te stellen, maar ze is de zeventig ruimschoots gepasseerd. Op de getaande huid van haar gezicht en handen zie je de tatoeages die kenmerkend zijn voor bedoeïenen vrouwen.

Jordaan Vallei

Karima woont in een kleine bedoeïenen gemeenschap in de Jordaan Vallei, het noordoostelijke deel van de bezette Westelijke Jordaanoever. In het oosten grenst de vallei aan Jordanië, in het zuiden

aan de Dode Zee. Samen met de Dode Zee beslaat de Jordaan Vallei grofweg 30% van de gehele Westelijke Jordaanoever.[1] Het is een vruchtbare regio, met glooiende heuvels en groene akkers. De regio kent een eeuwenoude herderstraditie, die Karima mede in stand houdt. De herders genieten het respect van veel inwoners van de Jordaan Vallei – de Profeet Mohammed was schaapherder, en ook de christelijke traditie is rijk aan herderssymboliek.

Israëlische bezetting

De leefstijl van de herders staat onder grote druk. Naast de 60.000 Palestijnse inwoners, wonen er zo’n 11.000 Israëlische kolonisten in illegale nederzettingen verspreid over de regio.[2] Slechts 5% van de Jordaan Vallei valt onder volledig Palestijns bestuur. De overige 95% is aangewezen als Gebied C: gebieden die volgens de Oslo Akkoorden onder Israëlisch bestuur vallen.

In de praktijk betekent de Israëlische bezetting dat de Palestijnse inwoners van de regio nauwelijks beschermd zijn tegen de agressie van het Israëlische leger en de Israëlische kolonisten. Die nemen allerlei vormen aan: van de gedwongen sloop van woningen tot het inperken van herders- en landbouwgrond; van militaire invallen in gezinswoningen tot pesterijen door kolonisten.

Belofte

Ondanks de constante intimidatie die gepaard gaat met de bezetting, geeft Karima haar leefstijl niet op. Ze blijft op haar land, en verkoopt haar kudde niet. Beiden heeft ze geërfd van haar ouders. Haar moeder liet Karima voor haar overlijden beloven dat ze de herderstraditie van haar voorouders zou voortzetten. Karima heeft trouw gehoorzaamd, maar de opdracht van haar moeder valt haar zwaar, en niet alleen vanwege haar gevorderde leeftijd.

Sloopbevelen

Zo’n 15.000 inwoners van de Jordaan Vallei wonen in dit soort kleine bedoeïenen gemeenschappen, zonder goede infrastructuur of permanente gebouwen.[3] Hun levensonderhoud bestaat vaak uit landbouw en het hoeden van schapen, geiten of koeien. De gemeenschappen bevinden zich in Gebied C, en vallen dus onder Israëlisch bestuur.

Veel van de half-permanente huizen en gebouwen in deze gemeenschappen hebben een sloopbevel gekregen. Het bevel, afgegeven door Israëlische autoriteiten, dwingt de eigenaar het bouwwerk zelf te slopen. Wanneer dit niet op tijd gebeurt, gaan de Israëlische autoriteiten over tot sloop. De opgegeven reden voor sloopbevelen in Gebied C is vaak dat de eigenaar van het bouwwerk niet beschikt over een bouwvergunning. Slechts 2% van de aangevraagde bouwvergunningen in Gebied C wordt goedgekeurd door de Israëlische autoriteiten.[4] Het is dus niet verwonderlijk dat de Palestijnse inwoners van Gebied C toch besluiten een woning, school, ziekenhuis, of zonnepanelen te bouwen, en het risico op een sloopbevel voor lief nemen. Hiermee ontlopen zij de sloopkosten als die uitgevoerd wordt door Israëlische autoriteiten.

Karima’s woning

Ook de tenten en half-permanente bouwwerken die samen Karima’s woning vormen, hebben een sloopbevel gekregen. Het sloopbevel is al jaren oud en tot nu toe hebben de Israëlische autoriteiten Karima’s woning niet gesloopt. Toch hangt het bevel als een donkere wolk boven Karima’s leven. Naast de constante onzekerheid die het bevel met zich meebrengt, beperkt het haar in haar bewegingsvrijheid. Regelmatig cirkelen er drones van de Israëlische autoriteiten boven haar tent die controleren of ze haar woning niet verder uitbreidt. Dat geldt ook voor haar tuintje, dat Karima zorgvuldig onderhoudt.

Plantenpotten

Haar tuintje is Karima’s trots. Enthousiast leidt ze haar gasten rond: ‘Kijk, dit is een soort basilicum, ruik maar, en dit hier is een cactus zonder stekels.’ Het tuintje bestaat volledig uit plantenpotten. Karima mag haar cactussen, kruiden en geurige bloemen niet in de volle grond te planten. Het graafwerk dat daarmee gepaard gaat, zou mogelijk de verdenking op Karima laden dat ze bezig is de funderingen te leggen voor een uitbouw van haar woning. Volgens Karima zou dat een excuus kunnen zijn voor de Israëlische autoriteiten om eindelijk eens werk te maken van het sloopbevel.

Karima’s planten blijven dus gevangen in hun te kleine potten. Veel planten verwelken, verdrogen en sterven uiteindelijk, omdat ze niet kunnen aarden in de potten. Dat doet Karima verdriet. Ze zou haar planten het liefst naar hartenlust zien groeien en bloeien. Soms geeft ze bezoekende waarnemers stekjes mee om te planten in hun Noord-Europese tuinen.

“De facto annexatie”

Ondertussen wordt de bezetting van de Jordaan Vallei met de dag pregnanter. Dat houdt verband met het voorstel van de Israëlische president Benjamin Netanyahu om de regio te annexeren. In september 2019 kondigde Netanyahu de annexatie aan, die volgens hem steun genoot van de Verenigde Staten, destijds onder het presidentschap van Donald Trump. Na serieuze kritiek op het voorstel van onder andere de Arabische Liga en de Verenigde Naties stelde Netanyahu zijn plan uit.

De Palestijnse inwoners van de Jordaan Vallei vrezen dat de opgeschorte annexatie van de regio alsnog bewaarheid wordt onder Netanyahu’s nieuwe extreemrechtse regering. Mensenrechtenorganisaties spreken ook wel van een ‘de facto annexatie’, vanwege de steeds verdergaande Israëlische controle over het gebied.

Desondanks blijft Karima op haar land. De plantjes blijft ze water geven, in de hoop dat ze op een dag bevrijd kunnen worden uit hun krappe potten en ongehinderd kunnen groeien en bloeien. Het zijn zaadjes van hoop dat de Palestijnen van de Jordaan Vallei op een dag weer kunnen wortelen in hun eigen grond.