Het gebruik van dodelijke drones in conflicten neemt snel toe, zo blijkt uit nieuw onderzoek van vredesorganisatie PAX genaamd Violent Skies. Alleen al in de oorlogen in Jemen en Oekraïne werden 40 soorten drones gebruikt uit 12 verschillende landen. De manier van oorlogvoering verandert door het gebruik van drones drastisch: ook groepen die eerder nauwelijks toegang hadden tot intelligence weten hun vijanden nu makkelijker te vinden en ze van afstand uit te schakelen. Daar worden veel onschuldige mensen het slachtoffer van. Het is tijd om drones te beheersen, stelt PAX vast.
Het rapport Violent Skies, gebaseerd op open bronnen onderzoek, toont aan hoe snel staten en groeperingen de afgelopen jaren hebben geleerd om drones van alle soorten en maten te gebruiken in hun militaire operaties. En ook hoe afhankelijk ze ervan zijn geworden. Drone-expert Wim Zwijnenburg van PAX: “De uitkomsten van het rapport zijn verontrustend. Strijdende partijen kunnen door het gebruik van drones hun vijanden sneller en makkelijker opsporen en aanvallen. Dronetechnologie heeft daarnaast ook meer mogelijkheden gecreëerd om sneller, gerichter en vanaf een grotere afstand militaire en burgerdoelwitten te raken.” Geweld en oorlogsvoering op afstand met behulp van bewapende drones wordt aangedreven door een groeiende drone-industrie en door staten die hun geopolitieke en militaire invloed willen uitbreiden door middel van drone-export en ondersteunende operaties.
VS, Iran, China, Saudi-Arabië, Rusland…
De situatie is inmiddels chaotisch. In Jemen begonnen de Verenigde Staten met hun omstreden drone operaties. Die werden ingezet voor buitenrechtelijke executies. Van terrorisme verdachte mensen werden gebombardeerd, maar vaak werden ook onschuldige burgers gedood. Ondertussen hebben de Houthi’s, een door Iran gesteunde groep die de macht in delen van Jemen heeft overgenomen, meerdere korte- en langeafstanddrones ingezet. Daarmee zijn de civiele infrastructuur van Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten aangevallen. Deze twee landen vochten terug door met door China bewapende drones achter Houthi-doelwitten aan te gaan. Ook in Oekraïne hebben het leger en de nationalistische vrijwillige brigades de binnenlandse drone-industrie snel aangewakkerd. De door Rusland gesteunde separatisten kregen namelijk hulp van Russische drones waardoor zij een grote militaire voorsprong kregen in het conflict.
Staten handelen liever in drones dan ze te beheersen
Terwijl de militaire inzet van drones snel toeneemt, schieten staten tekort in het ontwikkelen van duidelijke wet- en regelgeving rondom export en inzet van drones. In plaats daarvan proberen veel staten, uit angst voor concurrentie, bestaande internationale afspraken over wapenexportcontrole te ondermijnen. Simpelweg om meer drones te kunnen verkopen. Drones en dronegerelateerde technologieën worden over de hele wereld geïmporteerd en lokaal samengevoegd, waardoor de grens tussen militaire en civiele dronetechnologie vervaagt.
“De realiteit loopt ver vooruit op internationale regulering en normen over het gebruik en de export van dodelijke dronetechnologie,” stelt Zwijnenburg. “Uit het rapport blijkt niet alleen hoe afhankelijk legers en gewapende groepen zijn van drones, maar ook hoe bepalend drones kunnen zijn in hedendaagse oorlogsvoering.” Drones zijn zo effectief dat er grote militaire en civiele afzetmarkten zijn ontstaan. De bestaande exportcontroles zijn echter te beperkt om te voorkomen dat drones in de verkeerde handen terechtkomen.”
Gevoel van urgentie ontbreekt
PAX wil dat dit onderzoek als referentie dient voor staten en internationale beleidsmakers tijdens de 75e Algemene Vergadering van de VN. Zwijnenburg: “Staten zijn te passief en lijken geen enkel gevoel van urgentie te hebben om juridische en beleidsmatige uitdagingen aan te pakken. Maar alleen zo kunnen we de toename van militaire en civiele dronetechnologie in conflicten tegengaan. Het is bedreigend dat deze technologie nu voor steeds meer groepen beschikbaar is. Burgers moeten beschermd worden tegen het groeiende gebruik van dodelijk dronegeweld, zowel binnen als buiten gewapende conflicten.”
PAX herinnert daarbij aan het rapport van de Speciale VN Rapporteur voor buitengerechtelijke, standrechtelijke of willekeurige executies. Dit adviseert staten een ‘transparant multilateraal proces voor de ontwikkeling van solide normen voor het gebruik van drones’ op te zetten en ‘wettelijke normen en verantwoordingsmechanismen vast te stellen en te versterken’.
Download het rapport Violent Skies.
