Een nieuwe regering in Israël maakte inmiddels al zo’n drie maanden geleden een einde aan het decennialange leiderschap van Netanyahu. PAX praat met Nimrod Goren van de progressieve Israëlische denktank Mitvim over deze verandering in het politieke klimaat en de kansen die het met zich meebrengt. Goren: “Netanyahu gebruikte diplomatie om spanning en confrontatie te creëren. Met de nieuwe regering wordt diplomatie opnieuw een professioneel instrument voor dialoog, het herstellen van relaties en het bevorderen van de liberaal-democratische component van het buitenlands beleid van Israël.”
Goren is de oprichter en voorzitter van Mitvim, een Israëlische denktank die zich bezighoudt met het verbeteren – dat wil zeggen, progressiever en professioneler maken – van het buitenlands beleid van Israël. Daarnaast werken ze aan het integreren van Israël in de regionale gebieden het Midden-Oosten, Europa en het Middellandse Zeegebied. Mitvim werkt samen met PAX wat betreft zaken gerelateerd aan Europees beleid en vredeswerk tussen Israël en Palestina. Goren noemt de verandering in de Israëlische politiek een interessante ontwikkeling, ondanks dat de regering van ‘gemixte ideologie’ is. Zowel rechtse, midden en linkse partijen vormen samen de nieuwe regering en moeten dus samenwerken, legt hij uit. Dat betekent dat compromissen vanaf beiden kanten onvermijdelijk zijn. “Wat betreft de Israël-Palestina kwestie bijvoorbeeld. Sommige partijen in de regering staan achter een tweestaten oplossing, terwijl anderen voorstander zijn van de annexatie van Palestijnse gebieden door Israël.” De nieuwe regering moet manieren vinden om samen te werken ondanks deze grote verschillen. Goren: “Het zien van mensen die ideologisch zo ver uit elkaar staan maar toch zo nauw samenwerken, is een belangrijke boodschap voor de samenleving: we kunnen elkaar de hand reiken en een gemeenschappelijke basis vinden, zelfs als we ideologische gepolariseerd zijn.”
‘Relatie met de EU van negatief naar positief’
Een belangrijk onderdeel van deze politieke verandering is de benoeming van Yair Lapid tot minister van Buitenlandse Zaken. Lapid, van de middenpartij Yesh Atid, was zich al tijden aan het voorbereiden voor deze functie, vertelt Goren. “Hij investeerde de afgelopen jaren al in diplomatie en maakte belangrijke connecties binnen de internationale politiek. Dus zijn politieke agenda stond in feite al vast.” Die agenda bestaat volgens Goren uit het terugkeren naar de liberaal-democratische waarden die het buitenlands beleid van Israël in het verleden kenmerkte – van voor Netanyahu aan de macht kwam. Lapid probeert de relatie tussen Israël en Europa te verbeteren. Om in contact te blijven staan met Europa, ondanks politieke geschillen. “Een goed begin heeft Lapid hiermee gemaakt tijdens zijn bezoek aan Brussel. Het was uniek voor de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken om zijn eerste officiële bezoek aan Europa te maken. Niet de hoofdstad van een belangrijke lidstaat, maar de Europese Unie, als instelling.”
Tijdens het afgelopen decennium met Netanyahu aan het roer heeft de houding van Israël ten opzichte van Europa een negatieve klank gekregen. Netanyahu stuurde Israël meer richting een nationalistisch-populistische sfeer door samen te werken met populistische en anti-EU-politici, zoals Viktor Orban. Hij was zeer kritisch over de EU-standpunten met betrekking tot de Israëlisch-Palestijnse kwestie en werkte aan het vergroten van de verdeeldheid tussen de lidstaten om consensus over Israël-gerelateerde kwesties te voorkomen, legt Goren uit. “Het bezoek van Lapid aan Brussel laat zien dat de nieuwe regering een andere weg inslaat en de relatie van Israël met Europa van negatief naar positief wil transformeren.”
Kans op escalatie verminderd
Niet alleen Europa staat op Lapid’s politieke agenda, ook de relatie tussen Israël en de Arabische wereld wil hij verbeteren volgens Goren: het versterken van de al bestaande relaties en het aanleggen van nieuwe banden met andere Arabische landen. Bovendien wil de regering nieuwe communicatiekanalen creëren met de Palestijnse Autoriteit, vertelt Goren. Ondanks het gebrek aan consensus binnen de regering over een oplossing voor de Israël-Palestina kwestie, zijn de verschillende partijen het wel eens over het belang van contact. Er is een bereidheid om het leven van Palestijnse gemeenschappen te verbeteren, om de communicatie onderling te versterken en mogelijkheden voor dialoog tussen beide partijen te creëren. Er zit echter wel een grens aan wat bereikt kan worden zonder een tweestaten oplossing als duidelijke politieke bestemming, benadrukt Goren.
“Een paar dagen geleden is de minister van Defensie, Benjamin Gantz, naar Ramallah gegaan om de Palestijnse president Abbas te bezoeken. Dat is zeker tien jaar lang niet gebeurd en ik vind het een goed teken,” vertelt Goren. “Andere ministers, van de linkse Meretz partij hebben ook contact gezocht met hun Palestijnse tegenhangers.” Waarom communicatie zo belangrijk is volgens Goren? “Het is geen gamechanger in het proces naar een definitief vredesakkoord, maar het creëert wel een betere omgeving waarin de twee partijen met elkaar praten. Het verkleint de kans op escalatie, wat niemand wil zien, omdat er coördinatie is. Verbinding tussen overheidsfunctionarissen over professionele kwesties kan leiden tot praktische samenwerking en het geeft ook een positieve boodschap aan beide samenlevingen, dat met elkaar praten legitiem is.”
Dialoog in plaats van spanning
Aan Mitvim biedt de verandering binnen de Israëlische politiek ook nieuwe kansen, vertelt Goren. Belangrijke functies met betrekking tot het buitenlands beleid van Israël – zowel binnen de regering als in het parlement – worden nu bekleed door politici van midden en linkse partijen die openstaan voor de beleidsideeën van Mitvim. Specifiek bevat de regering nu ook partijen die meer links van het politieke spectrum staan – zoals de arbeiderspartij en Meretz – en die hebben voor het laatst geregeerd in 2000. Belangrijke personen binnen deze partijen hebben niet alleen samengewerkt met Mitvim in de afgelopen tien jaar, maar ook voor hen gewerkt. “De huidige minister van Volksgezondheid, Nitzan Horowitz, is destijds onze beleidsadviseur Israël-Europa relaties geweest”.
Belangrijk is ook dat Mitvims doelen – het verbeteren van Israëls buitenlands beleid en het versterken van Israëls Buitenlandse Dienst – nu gedeeld en erkend worden door de huidige overheid. Goren: “Netanyahu gebruikte diplomatie om spanning en confrontatie te creëren met zijn politieke tegenstanders. Met de nieuwe regering wordt diplomatie opnieuw een professioneel instrument voor dialoog, het herstellen van relaties en het bevorderen van de liberaal-democratische component van het buitenlands beleid van Israël.”
—
Wil je meer weten over de relatie tussen de EU en Israël? Lees dan vooral het Divided and Divisive rapport. Divided and Divisive analyseert de huidige dynamieken in de relatie tussen de Europese Unie en Israël in de context van het Israëlisch-Palestijnse conflict en komt met aanbevelingen voor een duurzame oplossing voor het conflict. Het is het resultaat van een onderzoeksproject uitgevoerd door Mitvim en SWP in samenwerking met PAX.
