Op zondag 23 januari jl. werden inwoners van Ouagadougou opgeschrikt door geweerschoten op verschillende militaire kazernes in de hoofdstad van het West-Afrikaanse Burkina Faso. De dag ervoor waren burgers de straat opgegaan om hun onvrede te uiten jegens de regering van de sociaal-democratische President Roch Marc Christian Kaboré. Toen een groot deel van de stad nog in de kerk zat voor de zondagsdienst, kwam het nieuws naar buiten dat muitende soldaten hun geweren afschoten om te protesteren tegen de deplorabele staat van het leger.
De Minister van Defensie verscheen al gauw op tv om de gemoederen te sussen, maar deed tegelijkertijd een dringende oproep aan het leger om “republikeins” te blijven. De President zelf hield zich stil, op een enkele tweet na waarin hij het Burkinese voetbalteam veel geluk toewenste in de wedstrijd tegen Gabon die avond.
Grondwet opgeschort
Midden in de nacht brak er een schietpartij uit tussen de gendarmerie, schijnbaar trouw aan de regering, en onderdelen van het leger. Al snel bleek dat de President maandagochtend door de gendarmes afgevoerd was naar een vermeend veilig onderkomen. De spanning liep hoog op terwijl het gerucht rondging dat er onderhandelingen plaatsvonden tussen de strijdende partijen. Toen later die dag het nationale radio- en tv-omroepstation bezet werd door het leger, zette men zich schrap voor een staatsgreep. Om half zeven ’s avonds snelden burgers door het hele land naar hun tv. De nieuwe gezagvoerders kondigden de staatsgreep definitief af: “Peuple du Burkina Faso, de gebeurtenissen van vandaag luiden een nieuw tijdperk voor ons land in. De grondwet is opgeschort. De regering en het parlement zijn ontbonden.”
Bevolking hunkert naar vrede en stabiliteit
Een deel van de Burkinese bevolking reageerde met afkeer en ontzetting. Een ander deel trok juichend door de straten om hun steun aan het nieuwe regime te betuigen. Maar bovenal heeft men genoeg van de clashes aan de politieke top, en hunkert men meer dan ooit naar vrede en stabiliteit. Sinds vijf jaar wordt Burkina Faso, vooral in haar noordelijke en oostelijke regio’s, geteisterd door jihadistische groepen gelieerd aan Al-Qaida en Islamitische Staat. Burgerslachtoffers lopen jaarlijks op sinds de uitbraak van de oorlog in buurland Mali in 2012 en de geleidelijke uitbreiding ervan door de rest van de Sahel-regio.
Woede van burgers in de Sahel jegens hun overheden loopt hoog op. Legers zijn onvoldoende toegerust om de opmars van terroristisch geweld tegen te gaan. De oorzaak wordt doorgaans toegeschreven aan corrupte politici die staatsmiddelen in eigen zak steken. In Burkina werd het kookpunt bereikt toen jihadisten bij een aanval op een militaire post in de noordelijke plaats Inata in november vorig jaar meer dan vijftig gendarmes vermoordden. Achteraf bleek dat de officieren al wekenlang tevergeefs om hulptroepen hadden gevraagd. Zelfs voedselproviand was zo schaars dat ze genoodzaakt waren op wilde dieren te jagen om niet van de honger om te komen.
Onheilspellende ontwikkelingen in de regio
De junta die nu in Burkina aan de macht is, staat bekend als le Mouvement Patriotique pour la Sauvegarde et la Restauration (MPSR) en wordt aangevoerd door Luitenant-kolonel Paul Henri Damiba. Zoals het een nieuw aangetreden dictator betaamt, werd er onmiddellijk een belofte gedaan voor “een routekaart richting de terugkeer van de grondwettelijke orde”. Recente gebeurtenissen in Mali voorspellen echter weinig goeds. Het Malinese leger dat in mei vorig jaar de macht greep, kondigde onlangs aan dat de beloofde democratische transitie nog vijf jaar zou worden uitgesteld. ECOWAS, het regionale blok van West-Afrikaanse staten, reageerde met hevige sancties. Nu Burkina een politiek onzekere tijd tegemoet gaat, is de hoop dat burgers niet de dupe worden van de militaire machtsovername.
PAX spant zich in voor het tegengaan van conflict en radicalisering
PAX is solidair met de burgers van Burkina Faso die respect opeisen voor de basisprincipes van de democratische rechtstaat. Wij werken met lokale organisaties in verschillende delen van het land om burgers te betrekken bij het tegengaan van conflict en radicalisering. Samen met Amnesty International Nederland en hun lokale netwerk van mensenrechtenmonitoren, trachten wij schendingen van burgerrechten aan het licht te brengen.
