Na de luchtaanval van 8 jaar geleden op Hawija blijft Nederland in gebreke bij het verzachten van het leed van de slachtoffers. Ondanks twee grote wederopbouwprojecten en goede wil, zijn de nabestaanden en overlevenden nauwelijks een stap verder. In het NRC Handelsblad van afgelopen zaterdag 1 juli klinken de roep om excuses en individuele compensatie nog altijd luid. En dit is terecht, vinden wij.
In juni 2015 voerden Nederlandse F-16’s een luchtaanval uit boven Hawija, Irak, waarbij er een enorme secundaire explosie ontstond die grote schade aanrichtte. Pas in 2019 erkende de Nederlandse regering verantwoordelijk te zijn geweest voor deze aanval, na berichtgeving van het NRC en de NOS. Onderzoek door de Iraakse ngo Al-Ghad, PAX en de Universiteit Utrecht in 2021 wees uit dat de militaire operatie leidde tot minstens 85 burgerdoden, tientallen gewonden, grote materiële schade, alsook ontheemding en langdurige economische schade.
PAX vroeg in 2021 overlevenden en nabestaanden hoe Nederland verantwoordelijkheid kon nemen voor de aanval. Volgens hen moest Nederland het leed van de slachtoffers erkennen, excuses aanbieden en individuele financiële compensatie verlenen. Dit laatste niet alleen als een gebaar van goede wil, maar ook als een manier om mensen in staat te stellen hun toegenomen medische kosten te betalen en hun huizen en bedrijfspanden opnieuw op te bouwen.
Een ontluisterend beeld
Wel trok het kabinet ruim 4 miljoen euro voor twee grootschalige wederopbouwprojecten door VN-organisaties IOM en UNDP. Zij kregen de opdracht puin te ruimen, de stroomvoorziening te herstellen en om te starten met de wederopbouw van enkele bedrijfspanden en winkels. Nu, na afronding van de werkzaamheden door beide organisaties, schetst de NRC een ontluisterend beeld van de realiteit. De projecten zouden niet zijn uitgevoerd “in directe samenspraak met de gemeenschap” zoals indertijd door de regering toegezegd, veel slachtoffers van de lunchtaanval in 2015 zouden er niet bij geholpen zijn en er zijn zelfs aantijgingen van corruptie. De overlevenden en nabestaanden zijn hierover boos en gefrustreerd, aldus NRC.
Erin Bijl, coauteur van het PAX onderzoeksrapport, signaleert: “We weten dat veel slachtoffers van de luchtaanval of hun nabestaanden niet in Hawija zijn gebleven. Met alleen wederopbouwprojecten in Hawija zelf, weet je bij voorbaat dat je een grote groep slachtoffers uitsluit van hulp. Men wil het gevoel krijgen dat Nederland erkent hoe groot de schade is. Daarvoor zijn excuses noodzakelijk, maar ook financiële compensatie zodat mensen zelf de controle hebben over hoe zijn hun leven weer op kunnen bouwen.”
Het NRC-artikel krijgt bijval van de politiek. Dit is een goed teken. Naar aanleiding van de berichtgeving door NRC hebben diverse Tweede-Kamerfracties de minister van Defensie ondertussen om opheldering gevraagd rondom de financiering en resultaten van de wederopbouwprojecten. Meer weten over de (langetermijns-)effecten van de Nederlandse luchtaanval? Bekijk ons rapport uit 2021 over luister naar de Hawija-aflevering van onze Civilian Protection Podcast.