De VS vechten al jaren in Somalië tegen Al Shabaab. Een nieuw PAX-rapport vraagt aandacht voor de desastreuze korte- en langetermijngevolgen van jarenlange Amerikaanse luchtaanvallen op burgers die in door Al Shabaab gecontroleerd gebied wonen. Het rapport bevraagt kritisch de wenselijkheid van de Amerikaanse militaire strategie, bekeken tegen het aanzienlijke burgerleed dat ermee wordt veroorzaakt terwijl het de vrede niet dichterbij lijkt te brengen.
PAX-consultant Amanda Sperber reisde begin 2022 af naar Jubbaland, een gebied in het zuiden van Somalië dat grotendeels door Al Shabaab wordt bestuurd. Ze sprak daar met burgers die beweren het slachtoffer te zijn geworden van Amerikaanse luchtaanvallen. De luchtoorlog ontwricht de samenleving en veroorzaakt op meerdere manieren burgerleed. Veel burgers geven aan dat, ook al lijden ze onder het bewind van Al Shabaab, ze de luchtaanvallen niet als oplossing voor het conflict zien. Meerdere Somaliërs beweren zelfs dat de luchtaanvallen mensen in de armen van Al Shabaab drijven, die de woede en het verdriet over burgerleed aangrijpen om nieuwe leden te werven.
Direct en indirect burgerleed
De VS beweert zelf in heel Somalië slechts vijf burgers te hebben gedood. De schattingen van onafhankelijke monitoringsorganisaties zoals Airwars liggen echter vele malen hoger. In dit onderzoek keek PAX slechts naar één gebied in Somalië en ontving het meerdere beschuldigingen van burgerslachtoffers, waaronder ook kinderen, wat de twijfel over het lage aantal burgerslachtoffers dat door de VS wordt toegegeven verder voedt. Bovendien zijn er naast dodelijke slachtoffers tientallen burgers die verwondingen of trauma’s melden. Ook de indirecte impact van de luchtaanvallen is niet te onderschatten: ze leiden tot sociale onrust, ontheemding en aanzienlijke economische schade, doordat vee wordt gedood of mensen door hun verwondingen werkloos worden. De VS erkent zulk burgerleed zelden.
Kunnen luchtaanvallen voor vrede zorgen in Somalië?
De VS bestrijdt in Somalië Al Shabaab. Een jarenlange luchtoorlog lijkt de gewapende groep echter niet te hebben verzwakt. De bevolking in Jubbaland zit ondertussen gevangen tussen het harde bewind van deze groep en de militaire aanpak van de VS. Veel mensen die PAX sprak gaven aan dat de luchtaanvallen ineffectief zijn: veel Somaliërs die zich bij Al Shabaab aansluiten worden niet gedreven door ideologie, maar worden gedwongen of zien geen andere optie. Omdat Al Shabaab grote delen van Jubbaland direct bestuurd, wordt door veel burgers en experts bovendien in twijfel getrokken of de VS wel altijd in staat is om een onderscheid te maken tussen Al Shabaab militanten en burgers die alleen maar in Al Shabaab gebied wonen. Dit verhoogt de kans op onschuldige burgerslachtoffers in Amerikaanse luchtaanvallen.
Hoe nu verder
PAX roept de VS op om alle luchtaanvallen in Somalië te staken totdat er (1) een onafhankelijk onderzoek komt naar de militaire capaciteit om effectief tussen burgers en militanten te onderscheiden en (2) er een onafhankelijk onderzoek komt dat het risico op direct en indirect burgerleed weegt tegen het militaire nut van de Amerikaanse aanwezigheid in Somalië. Hierbij moet ook oog zijn voor het risico dat luchtaanvallen bijdragen aan rekrutering voor Al Shabaab. Na jaren van slechts beperkte militaire successen maar aanzienlijk burgerleed is het hoog tijd dat de VS haar positie opnieuw weegt en op zoek gaat naar een vreedzamere oplossing voor het conflict in Somalië.
Lees het volledige rapport, ‘It is too much to kill three or four Al Shabaab’: Civilian perceptions on Al Shabaab and harm from US airstrikes in Jubbaland, Somalia.
Zie ook andere PAX-rapporten over burgerleed:
- Het boek On Civilian Harm onderzoekt burgerleed in dertien verschillende conflictsituaties.
- Het rapport After the Strike toont de directe en indirecte gevolgen van de Nederlandse luchtaanval op Hawija, Irak, voor burgers.
