Vorige week werd bekend dat er recent clustermunitie werd gebruikt in Zuid-Soedan. PAX roept op tot onmiddellijk onderzoek naar wie er verantwoordelijk is voor de inzet van deze inhumane wapens. Clustermunitie is door 113 landen wereldwijd verboden onder het Clustermunitieverdrag (CCM) vanwege het grote humanitaire leed dat zij teweeg brengt onder burgers. Tijdens, en lang na een conflict.
Clustermunitie nabij Bor
UNMAS (de UN Mine Action Service) vond clustermunitie van het type 250-275 RBK en een onbekend aantal AO-1SCh submunities ten zuiden van Bor in de Jonglei provincie in Zuid-Soedan. Dit gebied werd eerder niet gekenmerkt als vervuild met clustermuntie en de gevonden submunities wijzen derhalve op recent gebruik. Dit type clustermunitie kan zowel worden afgeworpen door fixed wing vliegtuigen of helikopters.
De Secretaris-generaal van de Verenigde Naties heeft zich vorige week al uitgesproken tegen het gebruik van clustermunitie in Zuid-Soedan. Hij sprak zich niet uit over WIE de clustermunitie heeft ingezet, en tot op vandaag de dag blijft dit een mysterie.
Sinds half december 2013 is Bor, de hoofdstad van Jonglei, het strijdtoneel van clashes tussen het Zuid-Soedanese overheidsleger en de oppositie. Het Oegandese leger (UPDF, the Uganda People’s Defense Force) helpt de Zuid-Soedanese troepen, onder andere met luchtsteun.
Van zowel het Zuid-Soedanese leger als het Oegandese leger wordt verondersteld dat ze de middelen hebben om dit type clustermunitie af te kunnen werpen. De oppositie wordt niet verondersteld over deze middelen te bezitten.
Ontkenning door alle partijen
De oppositie ontkent iets te maken te hebben met het gebruik van clustermunitie. Een woordvoerder van de oppositie troepen, Lul Ruach, heeft verklaard: “Our forces don’t have cluster bombs, because we don’t have that capability, we don’t use them. In our stock, we don’t have them at all.” Brig. Gen. Lul Ruai Koang wijst derhalve naar de SPLA en de Oegandese legertroepen.
De Zuid-Soedanese minister van Defensie heeft verklaard van niets te weten: “I’m not aware of the presence of cluster shells or bombs with the SPLM, whether they have been used, I am not aware.” Eerder vertelde hij vertelde aan de Citizen krant: “These are total lies, it is not true, cluster bombs have never been used in the fighting.”
Van de Oegandese regering is officieel nog geen reactie gekomen. Wel heeft de bevelhebber van de Oegandese troepen in Zuid-Soedan, Brig. Muhanga Kayanja, aan Human Rights Watch verklaard dat zijn troepen helikopters hebben ingezet om luchtsteun te kunnen bieden aan grondtroepen, maar dat er tijdens het conflict geen clustermunitie, of wat voor soorten bommen dan ook, zijn ingezet.
Staten moeten aandringen op opheldering
Het is zaak dat de overheden van Zuid-Soedan en Oeganda de zaak zo snel mogelijk, in openheid en in samenwerking met derde partijen zoals UNMAS en het Internationale Rode Kruis onderzoeken. Landen die zijn aangesloten bij het internationale Clustermunitieverdrag moeten er bij de betrokken partijen bovendien op aandringen om opheldering te geven en het gebruik van clustermunitie sterk veroordelen.
Zuid-Soedan en Oeganda
Zuid-Soedan is (nog) niet aangesloten bij het Clustermunitieverdrag uit 2008. Oeganda heeft het verdrag in 2008 ondertekend maar nog niet geratificeerd. Vlak nadat Zuid-Soedan in 2011 onafhankelijk werd, verklaarde het geen gebruiker of producent van clustermunitie te zijn en verklaarde een official aan de Cluster Munition Coalition dat Zuid-Soedan geen clustermunitie voorraden heeft. Er zijn geen berichten dat de SPLA in het verleden, voordat Zuid-Soedan onafhankelijk werd, clustermunitie heeft geproduceerd, geëxporteerd, opgeslagen of gebruikt.
In 2007 verklaarde een Oegandese overheidsfunctionaris dat Oeganda een clustermunitie voorraad had die het zou gaan vernietigen. In 2009 echter, verklaarde een hoge legerfunctionaris dat Oeganda geen clustermunitie zou bezitten. In 2012 werd verklaard dat Oeganda nooit clustermunitie heeft geproduceerd, verkregen, opgeslagen, overgedragen of gebruikt.
Kortom, er blijft veel onduidelijkheid over de gevonden submunities in Zuid-Soedan, die zo snel mogelijk zal moeten worden opgelost. PAX roept landen derhalve actief op om, net als bijvoorbeeld Zambia, zich uit te spreken tegen het gebruik van clustermunitie en er bij Zuid-Soedan en Oeganda op aan te dringen zo spoedig mogelijk een onderzoek naar het clustermunitie gebruik te starten.