Vorig weekend keurde het Amerikaanse congres een omvangrijk steunpakket aan Oekraïne goed, inclusief militaire steun. Goed nieuws voor burgers in Oekraïne, al heeft het maandenlang uitblijven van steun vele levens en verwoestingen gekost. Europese landen kunnen het zich niet veroorloven nu achterover te leunen, maar moeten Oekraïne op de korte en lange termijn de middelen geven om burgers te beschermen.
Hoe past deze stellingname bij een vredesbeweging? PAX werkt vanuit een brede visie op vrede, die veel verder gaat dan het laten zwijgen van de wapens en het stoppen van gevechten. In deze visie vinden wij onze partners in Oekraïne en met hen werken wij aan duurzame vrede door het versterken van sociale cohesie, rechtstaat en democratie, interne dialoog, en het in kaart brengen en aanpakken van de milieuschade door de oorlog. Maar als het Russische leger erin slaagt de Oekraïense linies te doorbreken, dan valt er weinig meer te doen aan duurzame vredesopbouw. Bezetting is geen vrede maar gewelddadige onderdrukking, met martelingen en standrechtelijke executies. Daarom is PAX voorstander van levering van wapens aan Oekraïne.
Geen vrijbrief
Dat is geen vrijbrief: meer wapens in de wereld brengt grote risico’s mee. Wapenproductie, -leveranties en -gebruik kunnen alleen binnen de strakke kaders van het oorlogsrecht. Clustermunitie en landmijnen zijn verboden wapens. Aanvallen op burgerdoelen zijn verboden. Daarom mogen wapens niet in verkeerde handen vallen. Juist in tijden van oorlog blijkt nog meer dat het uitmaakt aan wie we wapens verkopen en hoe ze worden ingezet. De Europese defensie-industrie moet stoppen wapens te leveren aan autoritaire regimes of wanneer een duidelijk risico bestaat dat de wapens worden ingezet bij schendingen van mensenrechten en het humanitair oorlogsrecht. Want vrede is alleen duurzaam als wij consequent solidair zijn met mensen wier mensenrechten en menselijke waardigheid geschonden worden, en als we de internationale rechtsorde overeind houden – overal. In eigen land, als Rusland die schendt, en als bevriende staten dat doen.
Schijntegenstelling tussen wapens en onderhandelingen
In de media lijkt het soms alsof Nederland (en andere Westerse partners) een keuze zou moeten maken tussen het leveren van wapens en het inzetten op onderhandelingen. Dat is een schijntegenstelling. In de realiteit van de dodelijke agressieoorlog waarin we ons nu bevinden, zijn alle inspanningen nodig. Naast wapens en munitie ook steun om oorlogsschade in Oekraïne te beperken en waar mogelijk te herstellen, zowel fysiek als aan het democratisch bestel. Druk op Rusland via striktere sancties, maar ook brede bewustwording van desinformatie en beïnvloeding, waarin we kunnen leren van landen die dichterbij Rusland liggen. Natuurlijk ook het open houden van communicatiekanalen, met Rusland en met landen op andere continenten. En vanzelfsprekend het ondersteunen van onderhandelingen, zoals over de uitruil van krijgsgevangenen, en vredesconferenties, zoals komende juni in Zwitserland – zolang die niet betekenen dat Oekraïne onder druk wordt gezet om een bezetting te accepteren die leidt tot meer geweld tegen burgers.
Dit zijn allemaal moeizame stappen die kunnen bijdragen aan een duurzame oplossing op de lange termijn, maar niet nu mensenlevens kunnen beschermen tegen Russische aanvallen. Gelukkig wordt deze urgentie ook gevoeld in de Nederlandse politiek en zet Nederland zich in voor meer militaire steun en om bondgenoten te overtuigen. Nu is het zaak dat dat dit zo blijft, ook op de lange termijn en ook in breder Europees verband.
Jitske Hoogenboom en Cinta Depondt , projectleiders Oost-Europa bij PAX
