Vandaag zet ik mijn eerste stappen in Karamoja, een gebied waar Oeganda grenst aan Kenia en Zuid Soedan. Hier leven (semi) nomadische herdersvolken die hun koeien van het ene groene gebied naar het andere voeren. Vrouwen en kinderen blijven achter in het dorp met de melkkoeien en de ossen om land te bewerken. De mannen trekken door de omgeving met het andere vee.
Op bezoek bij het eerste dorp, wordt het belang van de koeien direct duidelijk. De koeien worden ‘s nachts midden in het dorp ondergebracht, beschermd door de hutten van de familie. De koeien zijn het middelpunt van hun leven. ‘Ze zijn ons leven’ zo zegt mijn gastheer. Het midden van het dorp is de heilige plaats’. Dat blijkt ook uit de steen die in dit midden van het dorp ligt, ter herinnering aan de oprichter van dit dorp. De koeien lopen er om heen, de mensen komen er samen; en als er een nieuwe oogst is, wordt het eerste ervan gebracht bij de steen. ‘Het eerste nieuwe bier gieten we over deze steen, zodat ons voorvader er als eerste van kan genieten’.
Symbolisch voor de waarde van het vee is ook dat de poort voor de koeien tot het dorp, twee keer zo hoog is als dat voor de bewoners. Alleen op mijn knieën kom ik het dorp binnen, kruipend door het gat in het dichte hek van takken. ’s Nachts worden alle poorten of wel gaten afgesloten door takken met vlijmscherpe dorens. Niet verwonderlijk, want de koeien zijn een fel begeerd bezit al was het maar omdat zij de bruidschat zijn die elke man nodig heeft om te trouwen. Ook niet verwonderlijk dat de verschillende stammen met elkaar strijden over de beste graslanden en waterbronnen en dus met regelmaat het gevecht met elkaar aangaan en elkaars koeien stelen, iedereen dodend die daarbij in de weg loopt. Vroeger met speren, tegenwoordig met automatische wapens. Naast leven is dood dus veelvuldiger geworden in dit land van koeien en kalashnikovs.
Deze laatste zijn er genoeg want noch de herders nog de wapenhandelaars storen zich aan de grenzen die ooit zijn getrokken. Zij leven aan alle drie de kanten van de grenzen en trekken met evenveel gemak ten strijde in hun eigen land als over de grens. En met de jaren van oorlog en voortdurende gevechten in Soedan en Zuid Soedan is een rechtstaat ver te zoeken en is ontwapenen voor sommige regeringen ongewenst en op zijn minst dweilen met de kraan open.
Een gerucht van een veeroof is vaak al genoeg om de vlam in de pan te doen slaan en een tegenaanval uit te lokken. Om dat te voorkomen is het van groot belang de cirkel van geweld en wraak te doorbreken, de overheid aan te sporen hun verantwoordelijkheid te nemen en door lokale mensen te steunen in het overbruggen van de haat, het bemiddelen bij conflicten en het opbouwen van vertrouwen. Door hun vasthoudendheid zijn deze lokale vredesbouwers er de afgelopen jaren in geslaagd in verschillende gebieden de cirkel te doorbreken. Nu weiden sommige stammen hun vee zelfs te samen. In de komende dagen trek ik door dit gebied en bezoek ik verschillende van deze vredeshelden en met hen de dorpen waar dit gelukt is, maar ook de dorpen waar het wantrouwen en de hekken nog gevaarlijk stekelig zijn.
