Dinsdag 5 september is een grote strafrechtszaak in Zweden tegen Lundin Energy begonnen. Lundin Energy wordt berecht voor medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden in de Soedanese burgeroorlog, waarbij twaalfduizend mensen de dood vonden.
Het Zweedse openbaar ministerie voert een zaak tegen Ian Lundin, Alex Schneiter en Orrön Energy, de nieuwe naam voor Lundin Energy. Zes aanklagers van de Nationale Eenheid tegen Georganiseerde Misdaad van Zweden zijn verantwoordelijk voor de vervolging. Hun presentatie duren tot 8 november. Het Lundin-proces zal naar verwachting twee en een half jaar in beslag nemen en begin 2026 worden afgerond.
Maximale straf en verzoek van de aanklager
De maximale straf voor de misdaad is levenslange gevangenisstraf, maar van de aanklager wordt verwacht dat hij een lagere straf zal vragen. De aanklager heeft de rechtbank verzocht om €201 miljoen aan criminele opbrengsten van Orrön/Lundin te verbeurdverklaren. Dat is de volledige winst die het bedrijf in Soedan heeft gemaakt, plus rente. Hiermee laat de aanklager zien dat niet alleen de leidinggevenden, maar ook het bedrijf en de aandeelhouders medeverantwoordelijk worden gehouden.
Topbestuurders die terecht staan
De start van de rechtszaak die ongeveer twee en een half jaar in beslag zal nemen, is een historische mijlpaal. Het is uitzonderlijk dat topbestuurders van een beursgenoteerd bedrijf terecht staan voor medeplichtigheid aan zulke ernstige misdaden. Maar vooral is het uniek dat zoveel slachtoffers die in hun eigen land rechteloos zijn, bij een buitenlandse rechtbank een vorm van recht kunnen vinden.
Volgens Egbert Wesselink, onderzoeker bij vredesorganisatie PAX en auteur van het rapport ‘Unpaid Dept’ betekent de start van het proces veel voor de slachtoffers. ‘De belangrijkste vraag is niet of de twee topmannen van Lundin worden veroordeeld maar hoe de aandeelhouders iets gaan terugdoen voor de tienduizenden mensen wiens levens verwoest zijn door het handelen van het oliebedrijf.’
Ook Nederlandse financiële instellingen zoals Aegon, Achmea, Actiam, Zwitserleven, Robeco en veel pensioenfondsen belegden in het verleden in Lundin. Meestal steunden zij de directie en ontkenden zij alle beschuldigingen . ‘Het wordt tijd dat zij zich ook gaan interesseren voor de slachtoffers uit deze burgeroorlog.’
Eerder stelde James Kuong Ninrew, de voorzitter van de Zuid-Sudanese Coalition on Transitional Justice én een van de eisers in de zaak al dat er geen einde aan het geweld komt zonder waarheid en genoegdoening.
Op de voet gevolgd door overlevenden
Het proces zal nauwlettend worden gevolgd door tienduizenden overlevenden van een oorlog om olie. Een oorlog waarvan Lundin wordt beschuldigd deze te hebben veroorzaakt en bijgedragen te hebben. De overlevenden hopen op erkenning, de waarheid en rechtsherstel. Voorafgaande aan de rechtszaak hebben de aandeelhouders van Lundin hun activa geïsoleerd van de zaak door het bedrijf te splitsen. 98% van Lundin is nu gefuseerd met AkerBP en de overige 2%, nu omgedoopt tot Orrön Energy, is aangewezen om de volledige verantwoordelijkheid te dragen de afwikkeling van deze zaak.
PAX is van mening dat AkerBP en de aandeelhouders van Lundin gezamenlijk het vennootschapsrecht misbruiken om slachtoffers van oorlogsmisdaden hun rechten te ontzeggen.
Podcast over het Lundin Oorlogsmisdadenproces
PAX en Global Idé werken samen met de Ugandese journaliste Halima Athumani aan een podcastserie om verslag te doen van het proces. Samen met de Zweedse journaliste Kajsa Sörman zal Halima Athumani het laatste nieuws uit de rechtbank brengen, en commentaar vragen experts en betrokkenen. De Lundin Oorlogsmisdaden Podcast is te vinden op de website van Unpaid Debt website, Spotify Apple Podcasts of in je favoriete podcastspeler.