Op dinsdag 9 november 2021 staat de Nederlandse Staat voor de rechter in een kort geding over wapenexport naar Egypte. De zaak is aangespannen door de vredes- en mensenrechtenorganisaties PAX, Stop Wapenhandel en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM). De NGO’s zijn een spoedprocedure begonnen om de wapenexporten naar Egypte direct een halt toe te roepen.
Ondanks alarmerende berichten over de situatie in Egypte, zijn er door Nederland het afgelopen jaar meerdere wapenexportvergunningen voor wapenlevering aan Egypte afgegeven. Daarmee handelt de Staat in strijd met nationaal en Europees recht en het Wapenhandelsverdrag. Met deze rechtszaak maken de eisende partijen de ernst van de situatie kenbaar.
Mensenrechtenschendingen
Het doel van de zaak is om de export van wapens naar Egypte te stoppen. “Egypte wordt geregeerd door een generaal met een erg slechte staat van dienst waar het gaat om mensenrechten”, zegt Wendela de Vries, coördinator bij Stop Wapenhandel. “Daar moet je als Nederland geen wapens aan willen leveren.” De regering erkent de ernst van de situatie in Egypte, maar meent dat de Egyptische marine “niet betrokken is bij mensenrechtenschendingen”. Wapens leveren aan de marine kan dus voor Nederland gewoon doorgaan.
De Vries doet deze redenatie af als “onzin”. De marine maakt namelijk integraal onderdeel uit van de Egyptische krijgsmacht, en daarmee van de militaire dictatuur die voor de mensenrechtenschendingen verantwoordelijk is. “Bovendien kunnen ook deze wapens voor de marine ingezet worden bij mensenrechtenschendingen en onderdrukking van de Egyptische bevolking.” De onderdrukking en het laten verdwijnen van mensenrechtenactivisten, journalisten en politieke tegenstanders van de regering is al jaren aan de orde van de dag in Egypte.
Algemeen belang
Wapenexport die plaatsvindt in strijd met de mensenrechten en het (inter)nationaal recht raakt de algemene belangen van vrede en veiligheid. Het naleven van de mensenrechten en internationale regels is niet alleen in het belang van alle Nederlanders, maar ook van de slachtoffers van het Egyptische regime. De advocaat van de eisers, mr. Jelle Klaas van het Public Interest Litigation Project (PILP-NJCM) legt uit: “Het is natuurlijk altijd belangrijk dat de regels nageleefd worden, maar hier krijgt dat een extra dimensie. Het gaat in deze zaak over wapens, niet over bloembollen of fietsonderdelen. Dan is het extra belangrijk dat de overheid goed toetst of mensenrechten worden gerespecteerd in Egypte en wanneer nodig ervoor zorgt dat geen export plaatsvindt. Dat is nu niet het geval.”
Verbod wapenexportvergunning
PAX, Stop Wapenhandel en het NJCM hebben meermaals bij de regering hun zorgen geuit over de export van Nederlandse wapens naar Egypte. De zorgen over de mensenrechtensituatie werden door de minister van Buitenlandse Zaken erkend. Hoewel hij in recent debat met de Kamer zei: “Bij mensenrechtentwijfel niet doen”, blijft de regering wapenexportvergunningen voor Egypte afgeven. Anna Timmerman, directeur van vredesorganisatie PAX vindt dit onbegrijpelijk. “Wij vinden het belangrijk dat de rechter zich goed over wapenexporten buigt. Want de overheid houdt zich niet goed aan de Europese en internationale regels over wapenexport. De rechter is er om in noodzakelijke gevallen het internationaal recht te handhaven en om fundamentele rechten te waarborgen.” Met deze rechtszaak vragen de organisaties aan de rechter om de Staat te verbieden wapenexportvergunningen af te geven aan álle onderdelen van de Egyptische krijgsmacht, dus ook de marine.
Een uitspraak van de rechter wordt verwacht op dinsdag 23 november 2021.
Download de dagvaarding PAX c.s. – Staat der Nederlanden
Lees meer in het dossier Wapenexport en Mensenrechten op de website van PILP/NJCM.