Wild dansend en met uitdagende blik komen de vrouwen op hem af. In hun traditionele Afrikaanse kleding en hun kleurrijke sieraden rinkelend op de opzwepende muziek. Plotseling staat de 77 jarige bisschop op, klein van stuk, statig van postuur. Hij wrijft over zijn stijlvolle baardje en springt dan in hun kring. Met twinkelende ogen en een dansend kruis om zijn nek, gaat hij mee in hun bewegingen. De vrouwen slaken vreugdekreten over de aandacht die hij hen zo schenkt. Als getuige van dit feestelijk samenzijn in Zuid-Soedan herken ik de passie waarmee deze bisschop Paride Taban eerder die dag sprak over zijn levenswerk in Zuid-Soedan: Vrede tussen mensen.
Aandacht is zijn kernwoord. Ontmoet mensen waarachtig, probeer hen werkelijk te zien. Laat mensen elkaar ontmoeten, niet als vijand en/of als slachtoffer maar als de mens die zij ten diepste beiden zijn. Ten tijde van de oorlog speelde Taban als bisschop in het zuiden van Soedan een grote rol als vredesonderhandelaar tussen regeringsleger en de toenmalige rebellen. Na zijn pensionering stichtte hij het vredesdorp Kuron: een ontmoetingsplek voor lokale stammen die elkaar bevechten om weidegrond en water. Ook nu nog wordt hij met regelmaat gevraagd als bemiddelaar in andere delen van Zuid-Soedan. Om dit alles ontvangt hij vandaag uit handen van Ban Ki-moon de vredesprijs van de Verenigde Naties.
Te midden van de mensen
”De kerk riskeert soms zo ver weg staan van de mensen”, zegt hij, ”terwijl het juist zo belangrijk is dichtbij hen te zijn.” Niet als één van hen, maar wel te midden van hen benadrukt hij. “Nadat ik tot bisschop was gewijd door de Paus ging ik in mijn witte gewaad op bezoek bij vrienden van mij met een klein kind. Toen zij mij zag verstopte ze zich achter haar ouders. Pas toen ik mijn gewone kleren aan had, kwam ze weer naar me toe. Ik wil bij de mensen zijn, ik draag ze in mijn hart, ik ben er voor hen, zij niet voor mij. Die nabijheid en dienstbaarheid is belangrijk voor mij. Pas als we de mensen nabij zijn, met aandacht voor hun verlangens en problemen, kunnen we iets voor hen betekenen. Ik was eens in een dorp dat werd aangevallen door de rebellen. Ik wilde dat de burgers een veilige aftocht kregen, maar de mensen wilden niet weg, omdat ze mij wilden beschermen. Terwijl ik er was voor hen! Ik heb ze daarom weg moeten sturen.”
Eenvoudig
”Het is ook belangrijk dat wij als dienaars van God ook eenvoudig blijven, dat we ons niet laten verleiden door macht en pracht. De bisschop zit binnen in mij, niet aan mijn buitenkant. Mijn eenvoudigheid is juist mijn waardigheid.” Als voorbeeld noemt hij Nyerere, de voormalig president van Tanzania. Ook toen hij tot president gekozen werd, bleef hij in het huis wonen waar hij voorheen als leraar al woonde. ”Ik was eens bij een bijeenkomst waar Nyerere als president ook zou komen. Plotseling was hij al binnen terwijl we geen presidentiële stoet auto’s hadden gezien. Bleek hij achter op een brommer te zijn gekomen, omdat dat sneller en onopvallender was. Onthoud: eenvoudige mensen zijn vaak groter dan de rijken. Ik bewonder mensen in belangrijke posities die in die zin toch ook menselijk blijven, bescheiden en daarom groots.” Nyerere was een van de weinige postkoloniale Afrikaanse heersers die uit zichzelf terugtrad.
Goud zal schijnen
Taban koestert eenvoud als zijn waardigheid. Zijn waardigheid en kracht zitten in zijn binnenste. ”Het is als goud in de modder: je wast het schoon en het glimt. In vuur verbrandt alles, maar het goud zal schijnen. Daarin ligt ook mijn kracht in tijden dat het moeilijk is. Soms raak ook ik vast in de modder; letterlijk en figuurlijk. Blijf kalm en houd je ogen op het goud, je innerlijke kracht. Laat je innerlijk, je hart niet bezetten door ellende. Bezet het zelf ook niet. Mijn hart is bezet door Jezus. Bij hem kom ik terug als ik vast zit.”
Daders en slachtoffers
In zijn vredeswerk komt Taban niet alleen mensen tegen die slachtoffer zijn. Hij ontmoet ook veel daders. “Aandacht voor hen is ook belangrijk”, zegt hij. ”Als iemand geweld pleegt, willen we hem veroordelen, maar het is ook belangrijk compassie te hebben omdat hij zelf het grootste slachtoffer zal zijn van zijn geweld. Je moet hem op de gevolgen van zijn daden wijzen, maar niet als rechter, vanuit de hoogte, maar van dichtbij.” Die ontmoetingen brengen hem wel eens in een dilemma. ”Het is beter te eten om het goede te doen, dan te vasten uit principe. Wat brengt vrede en liefde dichterbij, is waar ik me op probeer te richten.” Die innerlijke kracht heeft de bisschop ook nodig om angst te overwinnen. Een rebellenleider zei ooit tegen hem: “Bisschop wees voorzichtig, ik ben een heetgebakerd mens, en ik zou eens zo boos kunnen worden dat ik u dood en dan zou ik daar achteraf heel veel spijt van hebben.” Enige tijd daarna was de man inderdaad heel erg boos en had geroepen dat hij Taban zou vermoorden. Terwijl iedereen Taban waarschuwde, en hij zich bewust was van het gevaar, wist hij dat de oplossing niet lag in wachten op zijn komst, maar in een ontmoeting van mens tot mens. De bisschop zegt hierover: “Ik reisde naar zijn stad, ging niet naar zijn legerplaats, maar klopte ’s ochtends vroeg bij zijn huis aan. Zijn vrouw deed open en riep naar haar man dat ik er was. Na een gezamenlijk ontbijt, werden we hechte vrienden. Jaren later bij een grote openbare viering met allerlei hoogwaardigheidsbekleders, stond hij op het podium en vroeg mij publiekelijk om vergeving. Ik was ontroerd hoe de mens uit de strijder naar voren kwam.”
Strijdlust
De zichtbare passie en gedrevenheid van Taban doen ook enig ongeduld of soms frustratie vermoeden. Wordt hij dan nooit verschrikkelijk boos om wat hij ziet of wat iemand doet? ”Jawel, er zijn ook verhalen dat Jezus boos werd, maar die boosheid was niet gericht om te verwonden maar om te helen. Boosheid lost niets op, maar als je het kan omzetten in strijdlust, in energie om te strijden voor vrede, tot zorg voor het goede, is het een geweldige kracht.” Net zoals de mannelijke strijders die in plaats van met kalasjnikovs elkaar te beroven van koeien, samen komen om te voetballen in Kuron. Om voortaan hun twisten te bespreken in plaats van te bevechten. Net zoals de vrouwen, met hun meeslepende dans en zang, die hun mannen niet langer verheerlijken om de gedode vijanden maar om de doelpunten die zij scoren en de vrede waarin zij nu leven.
De uitreiking van de VN vredesprijs aan deze oprechte Vredesstrijder is volledig terecht en een bemoediging voor hen die geloven in de kracht van het goddelijke in menselijke ontmoetingen.
