Voor de toekomst van de Westelijke Balkan is het zeer belangrijk dat de verschrikkingen van de Joegoslavië-oorlogen in de jaren ‘90 gezamenlijk herdacht worden. Zulke herdenkingen moeten dienen als tegengeluid voor de vaak eenzijdige en nationalistische kijk op het verleden in Kosovo, Bosnië-Herzegovina, Servië en Kroatië. Dat blijkt uit het zojuist verschenen rapport van vredesorganisatie PAX, dat inclusieve herdenkingsinitiatieven op de Westelijke Balkan in kaart heeft gebracht.
Simone Remijnse, programmamanager Westelijke Balkan bij PAX: “De dominante verhalen in de landen van de Westelijke Balkan zijn sinds de oorlogen van de jaren ‘90 enorm op de eigen beleving en de eigen etniciteit gericht, volledig in overeenstemming met de nationalistische agenda’s van bijna alle belangrijke partijen. Projecten die wél proberen inclusief te zijn en het verleden vanuit verschillende invalshoeken te bekijken, komen uit het maatschappelijk middenveld. Dat staat echter steeds meer onder druk door kritiek uit nationalistische hoek. Initiatieven voor gezamenlijk herdenken worden systematisch tegengewerkt door de machthebbers. Daardoor dringt deze manier van herdenken, met oog voor de verschillende verhalen over de oorlogen, nauwelijks door tot het bredere publieke debat of het onderwijs. Wij pleiten dan ook voor veel meer steun voor zulke inclusieve herdenkingsinitiatieven.”
Politieke elite zaait verdeeldheid
Het belangrijkste obstakel waar veel lokale organisaties tegenaan lopen is het gebrek aan overheidssteun. De politieke elite heeft een nationalistische agenda en zaait juist verdeeldheid. Daarnaast worden in alle landen van de Westelijke Balkan veroordeelde oorlogsmisdadigers vaak verheerlijkt en krijgen zij een heldenstatus toegekend na het uitzitten van hun straf. Om de diepe polarisatie te verminderen en wederzijds begrip te bevorderen moet veel meer worden ingezet op gezamenlijke en regio-brede herdenkingen.
Remijnse: “Maar ook de EU moet lidstaat Kroatië aanspreken. Kroatië speelt een grote rol in het frustreren van samenwerking op het gebied van herdenkingen en de nationalistische kijk op de oorlogen van de jaren ‘90. Daarnaast moeten alle landen op de Westelijke Balkan zich sterker uitspreken tegen de verheerlijking van oorlogsmisdaden en -criminelen. Ook moeten zij zich inzetten voor bescherming van maatschappelijke organisaties en activisten. Tot op de dag van vandaag zijn deze mensen het doelwit van intimidatie en zelfs fysieke aanvallen door radicale nationalisten. Meer inclusieve herdenkingsinitiatieven zullen bijdragen aan verzoening en beter omgaan met het verleden, processen die door de Europese Commissie als cruciaal worden bestempeld voor de toetreding van deze landen tot de Europese Unie.”
Lees het rapport “Mapping Inclusive Memory Initiatives in the Western Balkans“.
