“Ontbreekt het u aan de kennis om mijn vraag te beantwoorden [heeft ExxonMobil gelobbyd tegen Amerikaanse sancties tegen Rusland, red.] of wilt u die niet beantwoorden?” vroeg Senator Kaine. Tillerson reageerde met “Een beetje van beide”, een passende samenvatting van zijn gehele optreden woensdag.
Rex Tillerson op zijn hoorzitting Senaatbevestiging, Rolling Stone
“Wat betreft de potentiële belangenverstrengeling, […] weet ik dat vanuit dat oogpunt de wet geheel aan mijn kant staat, hetgeen betekent dat de President geen belangenverstrengeling mag hebben.”
Donald Trump, New York Times
Zelden is de stilte zo drukkend als in de lift van een torenflat. Leek het op de begane grond niet de moeite om een praatje te beginnen, blijkt eenmaal onderweg de reistijd oneindig te zijn. De Colombianen hebben op dit ongemak iets gevonden. In het zakencentrum van Bogotá zijn de liften uitgerust met televisieschermen waar het laatste nieuws vanaf spat. Gebiologeerd staan we met z’n allen naar het hoofd van aankomend President Trump te kijken die zich geluidloos verweert tegen aantijgingen. De headlines verduidelijken dat het gaat om vermeende belangenverstrengeling. Trump vindt het niet nodig om zijn financiële belangen onder te brengen in een ‘blind trust’, maar zal zijn bedrijven laten beheren door familieleden.
Tot overmaat van ramp had hij net de CEO van ‘s werelds grootste oliemaatschappij tot zijn minister van Buitenlandse Zaken benoemd. Als hij goedkeuring krijgt van de Senaat, zal Rex Tillerson naadloos overstappen van topman van een internationaal zakelijk imperium naar het hoofd van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken. In tegenstelling tot Trump moet Tillerson zijn klaarblijkelijke bedrijfsbelangen verkopen. Maar zijn wereldbeeld dat hij tijdens zijn lange carrière heeft opgebouwd, kan hij niet van de hand doen, laat staan zijn persoonlijke connecties.
Niks nieuws
Ik onderdruk de neiging om tegen mijn collega te zeggen dat ze daar in Colombia lang niet zo’n heisa van maken. Je weet tenslotte nooit wie er bij je in de lift staat. Maar nog voor de deur van de derde verdieping opengaat port mijn collega, bij wijze van stilzwijgende herkenning, zijn elleboog in mijn zij. De verstrengeling van de politieke en economische macht op het westelijk halfrond is niet van vandaag of gisteren. De ferme invloed van het bedrijfsleven op de Amerikaanse politiek is al een halve eeuw waarneembaar en werd na de laatste bankencrisis opnieuw pijnlijk zichtbaar. Maar wat me schokt is dat Trump geen enkele noodzaak voelt om op de politieke en ethische bezwaren van de vermeende belangenverstrengeling in te gaan en Amerika geruisloos meezuigt in een louter juridisch debat. De keuze voor een een zakenman voor zijn buitenlands beleid onderstreept die houding.
Parallel
Ik denk aan de concentratie van politieke en economische macht in Colombia en maak aanstalten om hardop een parallel te trekken. Píng! Gered door het belletje dat de zevende verdieping aankondigt. Alle tijd om de inspanningen van voormalig president en grootgrondbezitter Álvaro Uribe weer voor de geest te halen. Hij stuwde de grootschalige agro-industrie en delfstoffenwinning op in de vaart der volkeren. Het feit dat deze sectoren bij hun uitbreiding profiteerden van de ontheemding van kleine boeren speelde geen rol in het maatschappelijk debat. Na zijn ambtsperiode voerde Uribe gewapend met zijn Twitteraccount de troepen aan tegen het vredesproces. In zijn populistische uitlatingen speelde hij vooral in op de angst onder de bevolking voor een (ontwapende) guerrilla. Maar de werkelijke motivatie werd zichtbaar in de lobby waarin de economische elite haar verworvenheden effectief veilig stelde. Er werd vastgelegd dat grond niet onteigend kan worden ten gunste van slachtoffers en de kans op berechting van ondernemers verdacht van medeplichtigheid aan oorlogsgeweld is geminimaliseerd in het akkoord. Ook hier verhult een juridisch rookgordijn het debat over de ethische en democratische bezwaren van dit beleid.
De draaideur
Píng! Tiende verdieping en nieuwe headlines. Naast Tillerson op BZ, zou de toekomstige Minister van Energie de toezichthoudende instanties willen afbreken. Mijn collega kijkt mij veelbetekenend aan maar ik waag me niet aan verstaanbaar commentaar. In Colombia klaagt de delfstoffensector al jaren steen en been over de stringente wet- en regelgeving. Onder het mom van een efficiëntieslag is daarop een deel van Ministerie van Milieu ontmanteld en werd er een gloednieuw overheidsinstituut voor de uitgifte van vergunningen opgetuigd. De delfstoffensector is er kind aan huis en door de draaideur komen zelfs voormalig ambtenaren van ministerie van milieu naar binnen. Bij het afgeven van de vergunningen en het houden van toezicht vaart de overheid op de informatie van bedrijven. Van serieus eigen onafhankelijk onderzoek is geen sprake. De lokale bevolking die lijdt onder de impact van de activiteiten rest niets anders dan zich mobiliseren en hopen dat Bogotá luistert. Maar het valt niet mee om gehoord te worden als de media in hoge mate financieel afhankelijk zijn van diezelfde ondernemers en de huidig presidentsfamilie eigenaar is van een belangrijk deel van de geschreven pers. Het is inmiddels de normaalste zaak van de wereld.
Ping! We zijn er en stappen de marmeren gang in. “Geen woord hierover in de vergadering,” sist mijn collega nog even voordat we op de imposante receptie afstappen. Hetgeen uiteindelijk natuurlijk niet ging gebeuren.