“America and Israel will enjoy unprecedented military and strategic cooperation, and there will be no daylight between the two countries”
Zo vatte David Friedman eind oktober 2016 het verkiezingsprogramma samen van toen nog presidentskandidaat Donald Trump. Op dat moment was de 57-jarige Friedman niet alleen al jaren advocaat voor Trump, hij was ook een van zijn naaste adviseurs als het om Israël ging. Een paar andere beleidslijnen die Friedman in het vooruitzicht stelde: Jeruzalem zou door de VS erkend worden als de hoofdstad van Israël; de Amerikaanse ambassade zou van Tel Aviv naar Jeruzalem verhuizen; en de Amerikanen zouden Israël steunen als het land zou besluiten om delen van de Westbank te annexeren.
Toen ik de Friedmans radicale uitspraken las, vroeg ik me af of dit niet vooral verkiezingsretoriek was. Maar nadat Trump de presidentsverkiezingen had gewonnen, werd Friedman al snel tot ambassadeur in Israël benoemd. Hij zal nu zijn koffers aan het inpakken zijn. Als ambassadeur krijgt Friedman de mogelijkheid om ter plekke zijn plannen om te zetten in beleid. Als hem dat inderdaad lukt, dan betekent dat een aardverschuiving in de Amerikaanse benadering van het Israëlisch-Palestijnse conflict.
Zeker de laatste tijd zit er, om in Friedmans termen te spreken, steeds meer licht tussen de Israëlische en de Amerikaanse politiek. Er is al jaren een innige samenwerking op militair-strategisch terrein. Een die onder president Obama alleen maar verder werd geïntensiveerd. Tegelijkertijd, stelden de Amerikanen de mensenrechtensituatie van de Palestijnen in de Westbank en Gaza aan de kaak. En was er steeds nadrukkelijker kritiek op het Israëlische nederzettingenbeleid waarbij in de Westbank en in Oost-Jeruzalem telkens weer nieuwe woningen worden gebouwd. Ten aanzien van Jeruzalem heeft geen enkele Amerikaanse president, Republikeins of Democratisch, de wereldwijde afkeuring van de annexatie van Oost-Jeruzalem doorbroken.
Het meest recente voorbeeld van die kritische houding was de stemonthouding van de VS in de VN Veiligheidsraad waardoor eind december Resolutie 2334 werd aangenomen. Die resolutie roept Israël op om onmiddellijk te stoppen met de bouw van nederzettingen. In een toelichting zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry dat de voortdurende uitbreidingen van de nederzettingen het uiteindelijk onmogelijk zal maken om tot een tweestatenoplossing te komen. Als de nederzettingenpolitiek uiteindelijk tot één staat en annexatie van de Westbank zouden leiden, dan is dat in de ogen van Kerry desastreus: ‘if the choice is one state, Israel can either be Jewish or democratic – it cannot be both – and it won’t ever really be at peace’ (US state department website).
Friedman wil dus radicaal breken met deze traditionele Amerikaanse beleidslijn. Hij is ervan overtuigd Israël alleen veilig zal zijn als de Westbank geannexeerd wordt. Bovendien meent hij dat Israël tegelijkertijd zijn Joodse karakter kan behouden (zie Times of Israel). Daarmee positioneert Friedman zich uiterst rechts in het Israëlische politieke spectrum, rechtser dan de Israëlische premier Netanyahu die in ieder geval in naam nog zegt uit te zijn op een twee staten oplossing. Friedman zoekt aansluiting bij de radicale kolonistenagenda die de Bezette Palestijnse Gebieden onderdeel wil maken van Israël. Als de kolonistenbeweging met steun van Friedman en daarmee de VS nog meer wind in de zeilen krijgt, dan worden de komende Trump jaren een periode van verdere escalatie van het Israëlisch-Palestijnse conflict
Maar de vraag is nog wel hoeveel licht er binnen de Amerikaanse regering zelf zit. In gesprek met senaatsleden zei Trumps beoogde minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson vorige week dat de twee staten oplossing de juiste richting is, al vroeg hij zich af of het realistisch was (Times of Israel). Ook James Mattis, Trumps kandidaat voor het Ministerie van Defensie, liet weten dat ook hij uit is op een tweestatenoplossing en dat wat hem betreft Tel Aviv de hoofdstad van Israël is (Haaretz). Ook stelde Mattis dat de VS een rol zouden moeten spelen in het herstel van het vertrouwen tussen Israëli’s en Palestijnen (Haaretz). Dat is in ieder geval een constructievere toon dan Friedman die zich in zijn vele columns maar weinig aan lijkt te trekken voor de enorme impact die de bezetting op het leven van veel Palestijnen heeft (New York Times).
Welke lijn het wint in de Amerikaanse buitenlandpolitiek is afwachten. Maar in het jaar dat de bezetting van de Westbank haar vijftigste jaar ingaat is het meer dan ooit nodig dat Nederland en de EU zich blijven inzetten voor een rechtvaardige oplossing van het conflict. Sterker en uitgesprokener dan tot nu toe. Voor organisaties als PAX is het de uitdaging om lokale partners te ondersteunen in het blijven zoeken naar mogelijkheden voor een rechtvaardige vrede. En om de politiek in Nederland en in de EU te blijven vragen zich in te zetten voor een rechtvaardige oplossing van het conflict en dus de kolonisatie van de Westbank en de omsingeling van Gaza te stoppen.
