Zuid-Soedan bestaat acht jaar. Het jongste land heeft al een bewogen geschiedenis, maar nu lijkt de broze vrede toch steviger te worden. Een van de recepten is om vrouwen en jongeren meer te betrekken bij vredesprocessen.
Zuid-Soedan: 380.000 doden in vijf jaar tijd. Jaren van bruut geweld, wantrouwen en geschonden vredesakkoorden. De grootste politieke rivalen Salva Kiir (Dinka), Riek Machar (Nuer) legden samen met veertien andere politieke en militaire spelers, in september vorig jaar eindelijk hun geschillen bij. Natuurlijk ging dat niet zonder slag of stoot. Het vergt veel om mensen weer met elkaar samen te laten werken.
Interview
Door Helma Maas
Hoe kon een nationaal conflict tussen een president en zijn vice-president zo overslaan op het hele land? Rivaliteit tussen de verschillende bevolkingsgroepen is er altijd geweest; koeienroof en de beschikbaarheid van wapens zijn al lang een gegeven. Ik spreek via Whatsapp met Elizabeth Atong en Nyachangkuoth Tai. Elizabeth is advocaat en heeft veel ervaring in maatschappelijk werk. Ze werkt al een groot deel van haar leven met vrouwen van het Zuid-Soedanese platteland. Als medewerker van PAX weet Elizabeth dat het heel belangrijk is om mensen uit de lokale gemeenschappen, vrouwen en jongeren, nauw te betrekken bij het vredeswerk. Alleen dan heeft het kans van slagen. “Helaas moeten we er nog vaak op wijzen dat vrouwen en jongeren een belangrijke stem hebben, ook in pas gesloten vredesakkoorden”, zegt Elisabeth. Veel vredesakkoorden gesloten door hooggeplaatste politieke leiders, werden na een paar maanden weer verbroken. Op lokaal en provinciaal niveau beklijven de akkoorden soms beter, maar ook dan is betrokkenheid van vrouwen en jongeren niet vanzelfsprekend. Ook Nyachangkuoth, opgeleid in de stad tot econoom, komt regelmatig op het platteland. Ze is hoofd van het genderteam bij de Zuid-Soedanese organisatie Assistance Mission for Africa (AMA). Nyachangkuoth: “Er vielen niet alleen slachtoffers door overvallen en veldslagen, ook werden mannen gewelddadiger tegen vrouwen.”
Conflict transformeert
Elizabeth: “Mei vorig jaar werd een provinciaal conflict tussen inwoners op de grens van Panjinyar en Eastern Lakes na ruim vijf jaar eindelijk besproken. Het is een begin van een vredesproces. Het was voor een groot deel een conflict over graaslanden, koeienroof en visgronden. Een conflict dat door het etnische geweld op nationaal niveau tussen Nuer en Dinka, alleen maar verhardde. Na bemiddeling door AMA gingen de leiders met elkaar in gesprek. Lokale vredescomités stelden zelf met de lokale chiefs de agenda op van die ontmoeting. Het zijn niet slechts drie leiders die met elkaar praten, er waren in totaal 130 mensen meegekomen. Op de eerste vredesconferentie in mei 2018 waren vrouwen en jongeren enorm ondervertegenwoordigd. In september lukte het beter om dat meer recht te trekken. We hebben een vrouwenconferentie georganiseerd voorafgaand aan de grote conferentie.”
Nyachangkuoth voegt toe: “Vrouwen wilden zelf een actievere rol spelen. Op de vredesconferentie spraken we af dat buurtwerkers uit de gemeenschappen zelf zullen worden opgeleid. Zij kunnen bemiddelen in conflicten binnen gemeenschappen. Ook spraken we af dat er een eigen grenspolitie komt. Voor beide soort functies zijn ook vrouwen geschikt.”
Dat is bijzonder, want op het platteland is het moeilijk voor vrouwen om een meer leidende rol te krijgen.
Luisteren naar jonge vrouwen
Hoewel bijna iedereen christelijk is, heeft een man meerdere vrouwen. De jongste vrouw heeft vaak weinig vrijheid, want de kans dat ze weg rent is hoog. Daarom, zo geven Elizabeth en Nyachangkuoth toe, is het vaak moeilijk om jonge vrouwen te betrekken bij het werk van de vredescomités. Nyachangkuoth: “Kindhuwelijken komen voor. Wij waarschuwen de mannen dat kinderen sterven als meisjes te jong zwanger worden. Ook hebben we jonge vrouwen, waar normaal gesproken nauwelijks naar geluisterd wordt, naar een bespreking met traditionele leiders gebracht. Daar vertelden ze zelf hoe zij over gedwongen huwelijken op jonge leeftijd dachten. De mannen waren verbaasd dat de vrouwen zo goed konden verwoorden wat ze vinden.” Elizabeth vult aan: “Door het vele geweld en de hoge aantallen vluchtelingen was er de afgelopen jaren misschien een verhoogde ‘noodzaak’ om je kind vroeg te laten trouwen. Maar nu het weer wat rustiger is en er ruimte komt om weer te ondernemen, willen vrouwen dat ook graag doen.”
Zelf geld verdienen
Nyachangkuoth: “Bij AMA hebben we gestimuleerd dat vrouwen zelf een inkomen verdienen en daarmee een belangrijkere rol in lokale besluitvorming kunnen spelen. Een groep vrouwen heeft een restaurant opgericht. ‘Beam of Hope’ heet het. Want nu de economie weer op gang komt, gaan mensen weer op pad. De vrouwen zijn heel ondernemend, want een deel van het restaurant verhuren ze nu aan organisaties die een conferentie of workshop organiseren. Zo verdienen ze geld.”
PAX-medewerkers Pritha Belle en Ilse Wermink voegen toe dat geld verdienen van groot belang is. Het gaat hand in hand met een sterkere positie binnen de gemeenschap, een sterke stem in de lokale besluitvorming en actieve deelname in gemeenschapsstructuren zoals het gemeente bestuur, lokale rechtspraak en grenspolitie.
Dit artikel is ook te lezen in PAX Magazine #2, Zomer 2019.