Staten zijn in hoog tempo op weg om aan de verplichtingen van het Clustermunitieverdrag (CCM) te voldoen. Dat is het goede nieuws dat vandaag bekend wordt gemaakt in de 2013 Cluster Muniton Monitor. Tegelijkertijd is er de zorgwekkende constatering dat Syrië in 2012 en 2013 clustermunitie heeft ingezet. Ruim honderd landen wereldwijd, ook Nederland, hebben dit gebruik van clusterbommen door Syrië scherp veroordeeld.
Door Roos Boer en Suzanne Oosterwijk
Recordtempo
Landen die lid zijn van het Clustermunitieverdrag (CCM landen) maken grote vorderingen in het vernietigen van hun voorraden clustermunitie. Dit is een essentiële stap om toekomstig humanitair leed door deze wapens te voorkomen. De snelheid waarmee een aantal staten hun voorraden vernietigt, toont duidelijk hoeveel belang CCM landen hechten aan het historische verdrag tegen clustermunitie. Nederland is sinds augustus 2010 officieel lid van het verdrag en kondigde al in 2012 aan dat de Nederlandse voorraden voorgoed verleden tijd waren, ruim voor de gestelde deadline.
Naast Nederland vernietigden onder andere ook Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Italië, en het Verenigd Koninkrijk in 2012 grote delen van hun clustermunitievoorraden. Gezamenlijk waren deze landen goed voor maar liefst 173.973 stuks clustermunitie en 27 miljoen submunities. Een absoluut record in het 3 jarig bestaan van het Clustermunitieverdrag. In 2011 werden er in totaal nog 107.000 stuks clustermunitie en 17.6 miljoen submunities vernietigd.
Het historische Clustermunitieverdrag
Het Clustermunitieverdrag schrijft voor dat landen maximaal 8 jaar hebben om hun voorraden te vernietigen, maar de meeste landen nemen slechts de helft van de tijd om de klus te klaren. Denemarken en het Verenigd Koninkrijk hebben aangekondigd dat ze hun voorraden voor het einde van het jaar volledig vernietigd te hebben. Ivoorkust had begin 2013 de voorraad al tot nul gereduceerd.
Het Clustermunitieverdrag omvat een totaalverbod op het gebruik, de productie en de overdracht van clustermunitie. Ook schrijft het verdrag voor dat gebieden waar onontplofte clustermunitie ligt binnen 10 jaar worden vrijgemaakt en dat slachtoffers van deze wapens onmiddellijke toegang krijgen tot geschikte hulp. In totaal zijn nu 112 landen aangesloten bij het verdrag, waarvan 83 het verdrag hebben geratificeerd.
Een aantal wetenswaardigheden uit de Cluster Munition Monitor 2013
• Zeven staten hebben het verdrag het afgelopen jaar geratificeerd. In twee van deze landen is clustermunitie ooit gebruikt (Tsjaad en Irak) en één land heeft een clustermunitie voorraad (Peru). Er zijn momenteel 29 ondertekenars die het verdrag nog moeten ratificeren; bij de meesten van hen is de ratificatie gaande.
• Een aantal landen met grote voorraden clustermunitie heeft aangegeven dat ze de deadline voor vernietiging ruimschoots zullen halen: Denemarken en het VK (eind 2013), Italië en Zweden (in 2014), en Duitsland en Japan (in 2015).
• In 2012 zijn meer dan 59.171 onontplofte submunities geruimd en is bijna 78km2 land weer vrij begaanbaar gemaakt. Dit is 40% meer land dan in 2011.
De gevolgen van clustermunitie in 2012
• In de afgelopen jaren zijn er in 31 landen en 3 gebieden slachtoffers van clustermunitie gemaakt. In 2012 werden 190 clustermunitie slachtoffers geïdentificeerd; dit is het hoogste aantal slachtoffers in één jaar sinds het Clustermunitieverdrag in 2010 in werking trad.
• De meeste slachtoffers van clustermunitie vielen in Syrië: in ieder geval 165. Verder vermeldt de Cluster Munition Monitor dat er in Cambodja, Laos, Libanon, Servië, Soedan, Syrië, Vietnam en Nagorno-Karabach slachtoffers zijn gevallen als gevolg van onontplofte clustermunitie restanten.
In totaal hebben 113 staten, waaronder Nederland en landen die niet zijn aangesloten bij het Clustermunitieverdrag, hebben het gebruik van clustermunitie door Syrië streng veroordeeld. Dit laat zien dat het stigma op het gebruik van clustermunitie, ook in landen die geen lid zijn bij het verdrag, groot is.
De Monitor stelt dat Myanmar (Birma) mogelijk clustermunitie heeft gebruikt eind 2012/begin 2013, en er zijn onbevestigde meldingen van clustermunitie gebruikt door Soedan in 2012 en 2013. Libië en Thailand gebruikten clustermunitie in 2011. Geen van deze landen zijn aangesloten bij de CCM.
Disinvestment
Er zijn momenteel 9 landen die wetgeving hebben ingesteld die (vormen van) investeringen in clustermunitie verbiedt, waaronder Samoa in 2012, Liechtenstein, Nederland en Zwitserland in 2013. De totale lijst van landen met disinvestment wetgeving is daarmee nu: België, Ierland, Italië, Liechtenstein, Luxemburg, Nederland, Nieuw Zeeland, Samoa en Zwitserland. Daarnaast hebben 26 landen weliswaar geen wetgeving ingesteld maar hebben zij wel verklaard investeringen in clustermunitie als verboden te zien.
Internationale conferentie in Zambia
De Monitor wordt vandaag gelanceerd in Genève, aan de vooravond van de jaarlijkse internationale conferentie over het Clustermunitieverdrag die volgende week begint in Lusaka, Zambia. Hier komen meer dan 100 landen samen komen om te rapporteren over hun voortgang van de implementatie van het verdrag. IKV Pax Christi zal ook in Zambia aanwezig zijn om landen op te roepen zich te blijven inzetten voor een snelle en strikte implementatie van de CCM en om staten aan te sporen investeringen in bedrijven die clustermunitie produceren te verbieden.