Tijdens de Vredesweek van 19 – 27 september vraagt Vredesorganisatie PAX aandacht voor het belang van vrouwen voor het bereiken van vreedzame samenlevingen overal ter wereld. “De rol van vrouwen bij het vreedzaam oplossen van conflicten is niet te overschatten,” aldus Anna Timmerman, algemeen directeur PAX. “We laten dan ook vrouwelijke vredesactivisten aan het woord om te vertellen hoe zij, ondanks vele belemmeringen, werken aan vrede. Je kan niet verwachten dat vredesgesprekken en het opbouwen van nieuwe machtsstructuren tot een duurzame vrede leiden, als meer dan de helft van de bevolking uitgesloten wordt tijdens die onderhandelingen”.
Het aantal demonstraties tegen autoritaire regimes wereldwijd is de afgelopen tien jaar enorm gestegen. Recente voorbeelden zijn de massale demonstraties van miljoenen burgers in Belarus, Libanon, Irak en Soedan. Burgers die onverschrokken strijden voor gelijke rechten, meer vrijheid en democratie. Vrouwen spelen vaak een centrale rol in deze demonstraties én spelen een cruciale rol in het voorkomen van geweld. Timmerman: “Ook in Belarus zien we nu dat de aanwezigheid van vrouwen alleen al zorgt voor minder bloedvergieten. Vrouwen die bloemen aanbieden aan gewapende politie maakt dat zij minder makkelijk tot geweld overgaan, vrouwen stellen zich soms actief op tussen mannelijke activisten en regeringstroepen. In Soedan liepen vrouwen voorop in de demonstraties die vorig jaar tot de val van dictator Omar Al-Bashir leidde. Volgens internationale media was zelfs 70 procent van de demonstranten vrouw, waarmee het de vrouwenrevolutie werd genoemd. In het politieke proces dat daar echter op volgde zijn vrouwen weer compleet buitengesloten. Wij roepen de internationale gemeenschap dan ook op om te eisen dat vrouwen volwaardig kunnen participeren in vredes- en politieke processen en dat wordt toegezien op de praktische uitwerking.”
Huidige systeem werkt niet
Hala AlKarib, directeur van SIHA – een partnerorganisatie van PAX uit Soedan: “‘Als we nu aan vrouwen vragen wat ze voor elkaar hebben gekregen binnen hun politieke partij is het antwoord: Niets! Er gebeurt helemaal niets voor vrouwen en dat is enorm frustrerend. Bij de vorming van een nieuwe overheid en de vredesonderhandelingen zat er op een gegeven moment welgeteld één vrouw en dat was slechts tijdelijk.” PAX zorgt voor kennisuitwisseling tussen vrouwelijke vredesactivisten uit Soedan en Irak en ondersteunt hen in hun strijd om ervoor te zorgen dat er aan de onderhandelingstafels niet over, maar door vrouwen wordt gepraat. “Vrouwen vormen nu helaas nog geen representatieve afspiegeling bij het besluitvormingsproces. Zolang er geen basisagenda is voor gendergelijkheid en geen agenda tegen geweld tegen vrouwen, gebeurt er niets. Dus we moeten de dynamiek veranderen. Dat proces moet al beginnen voordat vrouwen in de politieke arena komen, zodat ze duidelijk kunnen spreken over wat zij willen.”
Ook in Irak lopen vrouwen voorop in de demonstraties tegen een corrupte en onderdrukkende overheid. Yasmin, een jonge juriste en vredesactiviste uit Bagdad: “Vrouwen hebben, helaas, niet de middelen om politieke leiders in deze gemeenschap te worden. Ik zie heel veel moed en behoefte aan vrouwelijk leiderschap maar er is nog een groot gat tussen die behoeftes en wat er mogelijk is. We moeten af van de oude normen en we moeten de wet veranderen, dat is de eerste stap om het leven van meisjes en vrouwen te verbeteren, alleen internationale druk kan onze maatschappij veranderen.” Yasmin schreef een brief aan de Verenigde Naties die door meer dan 7.000 Nederlanders werd ondertekend. Zij en andere vredesactivisten vroegen daarin om steun voor gelijke rechten voor vrouwen en bescherming tijdens demonstraties. Ze vertelde hoe belangrijk dat voor haar was: “Het voelt al als een overwinning dat mensen in Nederland onze verhalen horen. Zelfs als er niets verandert en de internationale gemeenschap niets doet, ben ik nog steeds blij dat zoveel mensen ons gehoord hebben.”
Vrouwen betrekken bij vredesbesprekingen vergroot kans op vrede
De overgrote meerderheid van vredesakkoorden besteedt geen concrete aandacht aan gendergelijkheid of vrouwenrechten. Tussen 1990 en 2018 stond slechts in 353 van de 1789 akkoorden, in meer dan 150 vredesprocessen, speciale bepalingen over vrouwen, meisjes of gender (Bron: UN Women). Onderzoek toont overtuigend aan dat het versterken van de politieke en sociale participatie van vrouwen de kans op terugval van conflicten verkleint. De grootste impact lijkt vrouwenparticipatie te hebben op de lange termijn: zo blijkt uit een analyse door het International Peace Institute van 182 ondertekende vredesakkoorden dat de overeenkomst 35 procent meer kans had om ten minste 15 jaar te duren als vrouwen deelnamen aan de totstandkoming ervan. Timmerman: “Wereldwijd zijn het nog steeds vooral mannen die aan de onderhandelingstafel zitten om akkoorden te sluiten, terwijl de vrouwelijke helft van de bevolking ziet hoe er over hun hoofden heen besluiten worden genomen. Opmerkelijk is het pijnlijke onvermogen van de internationale gemeenschap om vreedzame burgers die in opstand komen te ondersteunen. Een beleid gebaseerd op gendergelijkheid en inclusieve besluitvorming kan hun strijd versterken. Niet alleen tijdens de demonstraties, maar ook bij vredesonderhandelingen en de opbouw van nieuwe politieke processen.”
