Juryrapport PAX Duiven 2023

Vredesorganisatie PAX viert bijzondere vredesinitiatieven en -activisten met de uitreiking van de PAX Duiven. De PAX Duif wordt uitgereikt aan...

Vredesorganisatie PAX viert bijzondere vredesinitiatieven en -activisten met de uitreiking van de PAX Duiven. De PAX Duif wordt uitgereikt aan mensen die hun nek uitsteken: door directe hulp te bieden, door het schrijven van stukken, in de politiek of door actie te voeren.

De PAX Vredesduiven zijn dit jaar gewonnen door:

De Internationale PAX Duif gaat dit jaar naar Zuid-Soedanese vredeswerker John Malith Mabor.

Juryrapport PAX Duiven 2023

Mpanzu Bamenga  

foto: Jesse-Ze Soepnel

Al jaren zet Mpanzu Bamenga zich op tal van manieren in voor mensenrechten, vluchtelingen en diversiteit, onder andere als oprichter en directeur van Human Rights Initiatives. Nadat hij in 2018 op basis van zijn huidskleur door de Koninklijke Marechaussee op Eindhoven Airport uit de rij werd gehaald, besloot hij in 2020 samen met Amnesty International, Controle Alt Delete, RADAR en NJCM-PILP een rechtszaak aan te spannen wegens discriminatie en schending van mensenrechten. De rechtbank oordeelde dat de marechaussee etniciteit mag blijven gebruiken als reden voor controle. Mpanzu gaf niet op en besloot in hoger beroep te gaan. Dat leidde in februari 2023 tot een overwinning: het Gerechtshof bepaalde dat de marechaussee niet langer etnisch mag profileren. Toen later definitief werd dat de Staat niet in cassatie zou gaan, was zijn missie geslaagd. Volgens Mpanzu is daarmee “het (juridisch) fundament in de strijd tegen racisme in Europa definitief gelegd”.    

Met wat begon als een persoonlijke strijd heeft Mpanzu voor elkaar gekregen dat etnisch profileren door de marechaussee nu eindelijk wettelijk verboden is. Daar is de jury enorm van onder de indruk. Het kan niet makkelijk geweest zijn om als individu de strijd aan te gaan tegen het instituut. Dankzij zijn moed, doorzettingsvermogen én slimme samenwerking, heeft Mpanzu een blijvende positieve impact gemaakt op de levens van velen. Mpanzu bleef geloven in  het functioneren  van het rechtssysteem en liet zien dat individuen niet bij voorbaat hoeven vrezen voor ongelijke behandeling. Daarmee heeft Mpanzu volgens de jury de vrede gediend.   

Als voormalig asielzoeker en ongedocumenteerde geboren in Zaïre, was vrede voor mij niet altijd vanzelfsprekend. Ik ben blij dat ik met mijn strijd tegen onrecht, polarisatie, discriminatie en institutioneel racisme bijdraag aan vrede voor iedereen. Mijn droom is het realiseren van een eerlijke en menswaardige wereld. Ik voel mij vereerd dat vredesorganisatie PAX mij de erkenning van de Vredesduif 2023 heeft gegund. Ik draag deze prijs graag op aan de mensen die mij steunen en dagelijks met tomeloze inzet de vrede dienen.

Mpanzu Bamenga

Sahar Shirzad

foto: Jesse-Ze Soepnel

Activist Sahar strijdt met haar collectief Azadi (opgericht door Afghaanse jongeren, nu een verzameling van Koerdische, Iraanse en Afghaanse jongeren) voor mensenrechten en vrijheid. In augustus 2021, na de val van Kabul, zette Sahar in no time samen met andere jonge Afghaanse Nederlanders een succesvolle demonstratie en petitie op om Afghanistan onveilig te verklaren en zo de uitzetting van ongedocumenteerde Afghanen te stoppen en Afghaanse asielzoekers te evacueren en op te vangen. Zo wist Sahar niet alleen de publieke en politieke aandacht op de situatie in Afghanistan te vestigen, ook wist ze de stem van Afghaanse Nederlanders in het debat te versterken. In 2022 lukte het haar om Afghaanse jongeren te verenigen met Koerdische en Iraanse jongeren in het collectief Azadi, toen zij in reactie op de dood van de Iraanse Jina Mahsa Amini een demonstratie op touw zette voor alle vrouwen die strijden tegen onderdrukkende regimes.   

De jury prijst Sahar voor de manier waarop zij erin slaagt om jongeren binnen en tussen soms hele verdeelde gemeenschappen met roots in verschillende autoritaire regimes met elkaar te verbinden in een gezamenlijke strijd. Dat vergt niet alleen veel tijd en energie, maar ook uitzonderlijke gedrevenheid en doorzettingsvermogen. Zij weet daarbij niet alleen te bouwen aan de vredesbeweging in Nederland, ook houdt zij zo op de agenda waar bij publiek en politiek te weinig oog voor is. Met een PAX Duif wil de jury Sahar aanmoedigen om door te gaan met haar belangrijke en verbindende vredesactivisme.  

Ik ben heel blij dat ik een PAX Duif heb gekregen. Ik zie het als een prijs voor iedereen die ooit als kind uit een conflictgebied naar Nederland is gekomen. Doordat wij ons hier verenigen en ons gezamenlijke geluid laten horen, laten we zien dat onderdrukking en conflict daar geen ver-van-je-bed show is. Het raakt ons hier ook, omdat wij onderdeel zijn van de samenleving. Wij laten zien dat de strijd van Afghaanse, Iraanse en Koerdische vrouwen ook de strijd van vrouwen hier in Nederland is. En dat als wij ons hier emanciperen, we er als wereld op vooruit gaan. Het wordt dus hoog tijd dat wij eigenaarschap hebben over onze verhalen. Ik hoop dat we duidelijk maken dat je mensen een vluchtachtergrond humaan moet behandelen. Zij zijn onlosmakelijk verbonden met degenen die nu onderdrukt worden door regimes en terreurgroepen.

Sahar Shirzad 

Bureau Burgerberaad 

foto: Jesse-Ze Soepnel

Bureau Burgerberaad, opgericht door Eva Rovers, is er de afgelopen jaren in geslaagd om het burgerberaad in Nederland op de kaart te zetten. In een burgerberaad buigt een door loting bij elkaar gebrachte groep burgers zich over een taai maatschappelijk vraagstuk met als doel te komen tot gedragen oplossingen. Van burgerberaden is bekend dat ze bijdragen  aan het vergroten van draagvlak en beter beleid om complexe vraagstukken op te lossen, dankzij de diversiteit aan perspectieven die wordt meegenomen én het feit dat burgers minder dan politieke partijen gemoeid zijn met kortetermijnbelangen zoals herverkiezingen. Nu zet Bureau Burgerberaad zich in om kennis over effectieve burgerberaden te vergroten, kwaliteit te verbeteren en samen te werken met politiek en samenleving om burgerberaden hun volledige potentieel te laten bereiken. Met succes: binnenkort krijgt Nederland een eerste landelijk burgerberaad over klimaatbeleid! 

De jury waardeert de tomeloze inzet van Bureau Burgerberaad om de democratie te versterken. Door een concreet instrument als aanvulling op ons democratische systeem te bieden, levert Bureau Burgerberaad een belangrijke bijdrage aan democratische vernieuwing en aan de betrokkenheid van burgers bij politieke besluitvorming. De jury ziet hoe belangrijk een sterke democratie is voor vrede. In een tijd dat ook in Nederland de democratie onder druk staat en het vertrouwen in de politiek in rap tempo daalt, is het werk van Bureau Burgerberaad een des te belangrijker bijdrage aan een vredige toekomst.   

Bureau Burgerberaad is heel vereerd met de toekenning van de PAX Duif voor ons werk aan een stabiele en inclusieve democratie. Democratie kan in een land als Nederland vanzelfsprekend lijken of niets anders dan eens in de paar jaar gaan stemmen. Maar een sterke democratie, waarin iedereen – niet alleen degenen met de grootste mond, de hoogste opleiding of de meeste investeerders – kan meepraten en meebeslissen over onze gezamenlijke toekomst, is fundamenteel voor vrede en veiligheid. Zowel voor huidige als voor toekomstige generaties. Wij zijn dan ook heel gelukkig dat PAX het belang van burgerberaden voor een sterke democratie erkent. De toekenning van de PAX Duif geeft ons de mogelijkheid nog meer mensen bewust te maken dat ook hun stem, hun levenservaring en hun perspectief, cruciaal zijn om de moeilijkste problemen van onze tijd op een vreedzame manier op te lossen.

Eva Rovers, mede-oprichter Bureau Burgerberaad

Rozemarijn van ’t Einde  

foto: Jesse-Ze Soepnel

Rozemarijn van ’t Einde is niet alleen dominee en theoloog, maar ook ‘scheppingsactivist’. Ze zet zich actief in voor klimaatacties, vanuit een overtuiging die diep verbonden is met haar geloof. Ze was een van de initiatiefnemers van De Klimaatwakes (een actie waarbij dag en nacht werd gewaakt bij het Catshuis), is actief bij Extinction Rebellion en Christian Climate Action en schreef het boek Rebelleren voor het leven over geloof, hoop en activisme in de klimaatcrisis. Ook houdt Rozemarijn haar geloofsgenoten en de kerk een spiegel voor. Vanzelfsprekend is dat activisme voor haar niet. Door haar chronische ziekte als gevolg van een postvirale infectie in haar jeugd, kan ze niet langer dan twee minuten staan omdat haar hersenen dan te weinig zuurstof krijgen. Toch laat ze zich regelmatig bij ‘burgerlijke ongehoorzaamheids’-acties arresteren. Juist wanneer zij na een klimaatdemonstratie gearresteerd is, ervaart zij God het meest.   

De jury vindt het prijzenswaardig hoe Rozemarijn zich vanuit haar levensbeschouwelijke overtuiging, en ondanks haar fysieke beperking, met veel passie en vuur inzet voor het klimaat. Dat doet Rozemarijn tegen de gangbare gedragscode van predikanten in. Ze weet  met haar optreden een bredere groep mensen te betrekken bij de klimaatbeweging. De jury bewondert de manier waarop Rozemarijn laat zien hoe haar klimaatactivisme geïnspireerd wordt door haar geloof en hoe zij daarmee ook anderen weer weet te inspireren.   

Soms verwarren mensen activisme met conflict aanjagen terwijl je aan veiligheid en rechtvaardigheid (en daarmee vrede) bouwt. Ik ben dan ook dankbaar voor deze erkenning en aanmoediging van PAX. Vrede scheppen doe je niet alleen, daarom deel ik deze Pax Duif met alle andere scheppingsactivisten.

Rozemarijn van ’t Einde

John Malith Mabor  – winnaar internationale PAX Duif 2023

Als jonge vredeswerker was de Zuid-Soedanese John Malith Mabor de eerste uit de Dinka-gemeenschap die – in zijn eentje – de oversteek maakte over de grens die zijn gemeenschap in de stad Yirol scheidt van hun gezworen vijanden, de Nuer-gemeenschap, in de nabijgelegen stad Payinjar. De twee etnische groepen in Zuid-Soedan vechten al jaren een verwoestende oorlog uit. John vertelt: “Ik stond op en zei dat ik Dinka was. Er ging een schokgolf door de zaal. Ik benadrukte dat ik met goede bedoelingen gekomen was. De benen nemen was geen optie. Ik was helemaal alleen en er was geen vluchtroute. Ik moest sterk zijn.” Eerst geloofden zij niet wie hij was en begonnen hem op een dreigende toon vragen te stellen. Uiteindelijk zeiden ze: “We zullen je niet doden, op voorwaarde dat je onze grieven meeneemt.” Als boodschapper heen en weer pendelend wist hij de twee volkeren samen te brengen. Dat leidde uiteindelijk tot een lokaal vredesakkoord.  

De jury vindt het verbluffend hoe John in zijn eentje, tegen alle conventies in, op lokaal niveau voor elkaar kreeg wat op politiek niveau in Zuid-Soedan haast onmogelijk is. John durfde op te staan te midden van een zeer complex en onderbelicht conflict waar hij direct mee te maken had. Daarmee laat John zien dat vredeswerk vaak gaat over onzichtbaar handwerk dat kan beginnen met één dapper individu. En ook hoe belangrijk echte ontmoeting tussen mensen is om vrede te bereiken. De jury vindt John een inspirerend voorbeeld van hoe één persoon het verschil kan maken en wil zijn onvoorstelbare moed belonen met een PAX Duif. 

Ik was enorm blij toen ik hoorde dat ik de winnaar ben van een PAX Duif 2023. Ik wil de jury bedanken voor het toekennen van de PAX Duif 2023 als erkenning voor mijn kleine bijdrage aan de vrede die nog steeds bestaat tussen de naburige gemeenschappen Unity (Payinjiar) en Lakes (Yirol). Toen ik in 2018 de Dinka- en Nuer-gemeenschappen bij elkaar bracht, had al vijf jaar lang geen enkele Dinka-man het gebied van Payinjiar betreden. Maar ik bracht de moed op, omdat ik geloofde dat voor positieve verandering langs deze specifieke grens zou brengen. Dat deed ik zonder vooraf te weten dat dit werk zoveel waardering verdient, want ik deed gewoon mijn werk, al was ik me wel heel bewust hoe gevaarlijk het was. 

De onderscheiding heeft een grote impact op mij persoonlijk, en het heeft mij en mijn PAX-team in Zuid-Soedan veel kracht en energie gegeven. Het toont me dat wat voor kleinigheid je ook met toewijding en enthousiasme doet, het zich altijd zal terugverdienen. Bovendien: vredesopbouw is geen gebeurtenis, het is een proces dat je door een moeilijk pad zal loodsen. We hebben verschillende frustraties en uitdagingen ervaren bij het proberen de conflicterende partijen bij elkaar te brengen. Maar het opbouwen van vrede is ook geen eenmanszaak: we overwinnen deze uitdagingen en frustraties omdat we een team zijn.

John Malith Mabor

Jury

De winnaars zijn gekozen door een vakjury, bestaande uit publicist, spreker en islamdeskundige Enis Odaci, LHBTQIA-predikant Wielie Elhorst, schrijver, dagvoorzitter, spreker, trainer en procesbegeleider Chantal Suissa-Runne en directeur van Stem op een Vrouw en voormalig PAX Duif winnaar Devika Partiman.  Dit jaar wordt er ook een publieksprijs uitgereikt, daarvoor kun je stemmen op de daartoe bestemde pagina.

Bekijk ook