Conflict & Milieu

Sinds 2009 werkt PAX aan het documenteren van de milieueffecten van nieuwe en lopende conflicten en aan betere reacties om bedreiging van de volksgezondheid en milieurisico’s voor burgers te verminderen.

De documentatie van milieurisico’s in zowel conflict- als post-conflictgebieden is vaak minimaal vanwege veiligheidsbeperkingen. Niet-ontplofte bommen, explosieve resten, straling en aanvallen op industriële locaties waar gevaarlijke stoffen liggen opgeslagen of worden verwerkt, kunnen een risico vormen voor gemeenschappen lang nadat het conflict voorbij is. Bovendien leidt de vernietiging van natuurlijke hulpbronnen tijdens militaire acties tot verstoring van ecosystemen en ondermijnt het de veerkracht van gemeenschappen ten opzichte van klimaatverandering.

Om de omvang van de milieu-effecten door gewapende conflicten beter te begrijpen en zichtbaarheid te creëren voor dit ‘stille oorlogsslachtoffer’, heeft PAX een methodologie ontwikkeld met behulp van open-source onderzoek en satellietanalyse die het onderzoek naar dit onderwerp mogelijk maakt. Door te documenteren en te monitoren, in samenwerking met lokale partners, heeft PAX gevallen van conflictgerelateerde milieuschade gedocumenteerd in onder ander Irak, Syrië, Oekraïne, Gaza en Zuid-Sudan.

De bevindingen en aanbevelingen worden verwerkt in de op onderzoek gebaseerde pleitbezorging van PAX op lokaal, regionaal en multilateraal niveau, waaronder de Verenigde Naties en de Europese Unie. We streven naar het stellen van normen rond het verband tussen milieuschade, klimaatverandering en gewapend conflict, wat moet leiden tot een betere bescherming van het milieu en de mensen die ervan afhankelijk zijn.

PAX ontving in 2017 de UN Environment/UNOCHA Green Star Award voor het werk bij mileu-rampen. In 2023 ontving PAX gezamenlijk de Al Moumin Award for Thought Leadership in Environmental Peacebuilding van de Environmental Peacebuilding Association (EnPAX).

Onderzoek

Het werk van PAX op het gebied van conflict, ontwapening en milieu begon in 2009 met het onderzoek naar wapens met verarmd uranium in Irak. In 2012 was PAX, samen met de International Campaign to Ban Uranium Weapons, medeoprichter van het Toxic Remnants of War Network, dat samenwerkt met staten, humanitaire organisaties en juridische experts om de respons op conflictvervuiling te verbeteren en de internationale wetgeving en beleidsvorming over de bescherming van het milieu in gewapende conflicten te versterken. Sindsdien onderzoekt PAX milieuproblemen, vergroot het de zichtbaarheid en het bewustzijn rond milieuschade tijdens conflict om eerstehulpverleners en bewoners in (post-)conflictgebieden te helpen.

PAX heeft diverse rapporten geproduceerd over klimaat- en milieueffecten in door conflict getroffen landen, waaronder:

Toxic Floods (2023) – Over klimaat en risico’s van de olie-infrastructuur van Zuid-Soedan
Axed and Burned (2023) – Wetenschappelijke studie over conflictgerelateerde ontbossing en potentiële klimaatimpact in Syrië
Verschillende rapporten over conflictgerelateerde olievervuiling in Jemen (Leaking Ghost Tankers: Pollution in the Port of Aden, 2022), Irak (Living under a Black Sky, 2017) en Syrië (A River of Death?, 2020; Scorched Earth and Charred Lives, 2016).
Studies over klimaat- en conflictimpact op de pastorale bevolking in Syrië (We fear more war, we fear more drought, 2022; War, waste and polluted pastures, 2021).
Iraq’s Waning Water Resources (2021) – Analyse van groeiende wateronzekerheid in Irak.
Milieu- en conflictwaarschuwingen over verbrande gebieden in Irak (2020) en over milieuschade door het gebruik van explosieve wapens in Gaza (2021) en in Syrië (2015).
Rapporten over de impact en implicaties van het gebruik van verarmd uranium in Irak (Laid to Waste, 2014; In a state of uncertainty, 2013) en elders (Hazard Aware, 2012).

Conflictgerelateerde milieuschade in Oekraïne

Sinds het begin van de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne is PAX actief betrokken bij conflictgerelateerde impact op het milieu in Oekraïne, door milieuschade te onderzoeken en te documenteren, en hier internationaal aandacht voor te vragen. Het werk bouwt voort op eerdere open-source milieuonderzoeken die PAX sinds 2017 uitvoert in Donbas. 

In de loop van het afgelopen jaar heeft PAX een aantal rapporten geproduceerd gewijd aan het onderwerp milieu- en gezondheidsrisico’s als gevolg van de voortdurende oorlog, waaronder het rapport over de eerste beoordeling gevolgen van de Russische invasie, en over de risico’s en gevolgen van aanvallen op de Oekraïense energie-infrastructuur , agro-industriële locaties, olie- en gasinfrastructuur en de vernietiging van de Kakhovka-dam.

Samen met partnerorganisaties presenteerde PAX een tienstappenplan voor de internationale gemeenschap om de milieueffecten van de oorlog in Oekraïne aan te pakken.

Belangenbehartiging

Het doel van het werk van PAX op het gebied van conflict, klimaat en milieu is om milieuschade te voorkomen, minimaliseren en beperken en om ervoor te zorgen dat er verantwoording voor wordt afgelegd. PAX werkt samen met humanitaire en VN-organisaties om conflictgerelateerde milieukwesties aan de orde te stellen bij humanitaire acties. Vertegenwoordigers van PAX spraken verschillende keren bij de VN, onder andere voor de Veiligheidsraad en leverden input voor talloze internationale discussies over het onderwerp. Samen met partners vraagt PAX ook aandacht voor de Internationale Dag van de VN voor de Bescherming van het Milieu in Relatie tot Gewapend Conflict op 6 november. In het afgelopen jaar heeft PAX gezamenlijke casestudies geproduceerd, zoals de Witnessing the Environmental Impacts of War en een animatie waarin de onderwerpen worden uitgelegd.

PAX heeft ook analyses en gegevens gebruikt om te informeren en richting te geven, bijvoorbeeld publicaties voor het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC) over datagestuurde besluitvorming en actie op milieugebied bij gewapend conflict en over het gebruik van gegevens om de aansprakelijkheid voor milieuschade als gevolg van militaire acties te versterken.

PAX heeft herhaaldelijk de inbreng gecoördineerd van maatschappelijke organisaties in de klimaatgerelateerde onderwerpen voor de VN-Milieuassemblee (UNEA), waaronder in 2023 over de drievoudige planetaire crisis: klimaatverandering, vervuiling en biodiversiteitsverlies. Daarnaast zijn er oproepen gedaan aan de internationale gemeenschap om doortastend actie te ondernemen voor, tijdens en na gewapende conflicten om mensen en het milieu te beschermen. 

Trainingen

Capaciteitsopbouw voor lokale partners maakt deel uit van ons werk om milieuonderzoek in door conflict getroffen gebieden te ondersteunen en de verantwoordingsplicht te versterken. Daarom geeft PAX trainingen over het gebruik van teledetectie en open-source onderzoek naar milieu- en klimaatkwesties aan lokale groepen en mensen die geïnteresseerd zijn in deze onderwerpen. Momenteel lopen er trainingsprojecten in Syrië en Irak.