“Net de dag voordat ISIS ons dorp binnenviel, hadden wij met onze familie een feest. De aanval kwam uit het zuiden en wij waren gelukkig in het noorden van ons dorp. Dat gaf ons net genoeg tijd om te vluchten.” Basma Haji Khudhur (28) laat een foto op haar mobiel zien waarin zij met neven, nichten, ooms en tantes in feestelijke kleding poseert.
Basma en haar naaste familie besloten te zo snel mogelijk te vluchten. De rest van de familie bleef, met alle gevolgen van dien. Een van de kleine nichtjes op de foto is meegevoerd door ISIS en wordt misbruikt als sexslaaf. Haar verhaal over de genocide die drie jaar geleden op haar volk – de Yezidi’s – werd gepleegd, is heel herkenbaar voor de vrouwen van Srebrenica. Basma was door PAX uitgenodigd om bij de herdenking van de val van Srebrenica te zijn. “Wat een sterke vrouwen, zelfs na 22 jaar geven ze niet op.” Voor Basma is er naast veel herkenning in de strijdlust van de vrouwen van Srebrenica ook een enorme wil om de waarheid écht boven water te halen. En daarbij wordt ze soms enorm tegengewerkt door de huidige autoriteiten in Noord-Irak. Het Yezidi-dorp Kocho, zo’n 20 kilometer van de plaats waar Basma vandaan komt is voor haar het Srebrenica van de Yezidi’s. Basma vertelt: “We kregen 15 dagen lang telefoontjes uit Kocho met noodkreten om hulp. ISIS had de mensen bevolen om zich tot moslim te bekeren en anders zouden ze worden gedood. Op de derde dag van de bezetting van Kocho werden de inwoners naar de school gedreven. Daar werden de mannen van de vrouwen gescheiden. Daarna vonden er massa-executies plaats. In totaal zijn er honderden mensen, waaronder 80 oude vrouwen gedood. Andere vrouwen werden ontvoerd door ISIS. Net als in Srebrenica zijn er diverse massagraven ontdekt.”
Massagraven
Het verschrikkelijke is dat de Yezidi vrouwen nog steeds gevangen zijn. Sommigen zijn, nu ISIS terrein verliest, meegenomen naar Syrië. Ook is er slechts een enkel massagraf al geopend. “Wij kunnen onze doden dus nog niet begraven. De vrouwen van Srebrenica vertelden ons dat ook zij er vele jaren op hebben aangedrongen dat het Instituut voor Vermiste Personen doorgaat met het identificeren van de menselijke resten, want de financiering hiervan dreigt te stoppen. Als slachtoffer, zeker in een land waar je tot de minderheid behoort, moet je je goed organiseren. Dat is een les die we uit Srebrenica trekken. Tot nu toe waren onze herdenkingen heel emotioneel, maar we moeten het herdenken echt ook als een moment zien om de politieke leiders verantwoordelijkheid te laten nemen. Waarom werden wij als minderheid zo slecht beschermd? Waarom greep ook de internationale gemeenschap nauwelijks in? Die vragen moeten we net als de vrouwen van Srebrenica stellen.”
Herdenken
“Wat ik wil doen is om getuigenissen op te nemen van mannen en vrouwen die het geweld van ISIS overleefd hebben. Om foto’s te verzamelen van hen die gedood zijn, hun nagedachtenis willen we zo levend houden.”
Op 3 augustus is het drie jaar geleden dat Yezidi’s zo uitdrukkelijk doelwit waren van de strijders van ISIS. Van de ruim 550.000 Yezidi inwoners die Irak toen telde zijn er ruim 360.000 ontheemd, ongeveer 100.000 zijn naar het buitenland gevlucht. Duizenden Yezidi’s stierven in de eerste dagen bij de gevechten, door massa-executie of door uitputting rond de Sinjar berg. In diverse steden in Irak worden er herdenkingstochten gehouden. Basma en andere Yezidi activisten organiseren deze bijeenkomsten.
In dit filmpje zien we Basma in Srebrenica.
Lees ook: Yezidis uit Noord-Irak herdenken in Srebrenica
Lees ook: 22 jaar na de genocide in Srebrenica