Geld is macht, klinkt het vaak. Verzekeraars hebben veel geld, en dat beleggen ze. Daarmee kunnen ze dus invloed uitoefenen. Bijvoorbeeld om de bedrijven waarin ze investeren zich maatschappelijk verantwoord te laten gedragen. Daar zet PAX al jaren op in, samen met andere ngo’s, via de Eerlijke Geldwijzer. Gevolg: convenanten vol afspraken tussen financiële instellingen, ngo’s en de overheid. Eens in de zoveel tijd zitten die bij elkaar om te zien of het een beetje werkt, zo’n convenant.
Levert het wat op die strijd om zo te zorgen dat mens en milieu niet worden uitgeput voor snelle winst. Dat er geen geld gaat naar controversiële wapens die in vuile oorlogen worden gebruikt. Ngo’s als PAX blijven controleren, de overheid ziet het belang ook in en stelt regels op en de verzekeraars hebben steeds meer beleid. Om dat bij elkaar te brengen is er een convenant opgesteld, vol afspraken. Mooi. Maar gebeurt er ook iets mee? Is het een eindpunt, of juist de start van echte oplossingen? Dat laatste.
Wapenhandel
Stel: je investeert in een bedrijf, en dat levert een goed rendement op. Prima deal. Maar… dat bedrijf behandelt haar werknemers aan de andere kant van de wereld nagenoeg als slaven, drukt boeren van hun eigen land af en geeft geen zier om het milieu. Dan zijn er twee opties, stoppen met investeren óf je invloed gebruiken om de zaak te keren. In Engelse termen: Exclusion of juist engagement. Een van de afspraken is om actuele casussen te bespreken (we noemen in dit artikel behalve PAX geen namen, er wordt in vertrouwelijkheid met elkaar gesproken). Laatst kwamen twee casussen aan bod. Waaronder de voor PAX heel belangrijke over de investeringen in controversiële wapenhandel.
Jemen, foute wapens en foute handen
Neem de oorlog in Jemen. Een oorlog vol verschrikkingen. Een oorlog waarbij controversiële wapens worden gebruikt. Clusterbommen bijvoorbeeld. Geen verzekeraar investeert daar in. Maar er worden ook conventionele wapens gebruikt, die ingezet worden tegen burgers. Dat is vaak net zo fout. Er zijn verzekeraars die niet investeren in die normale, conventionele wapens. Maar wat nou wanneer je als verzekeraar belegt in een vliegtuigmaker, die gewone burgers de wereld rondvliegt naar vakantiebestemmingen en voor familiebezoek, voor zaken en voor politiek. Geen probleem zou je zeggen. Totdat blijkt dat die vliegtuigmaker z’n omzet voor 30% haalt uit het maken van bommen. Het soort bommen dat gebruikt wordt in Jemen.
‘Hieraan verdienen kan echt niet!’
Er komt een foto van een meisje voorbij, dat in één klap haar hele familie is verloren. Scholen, ziekenhuizen, wegen, riolen… alles wordt geraakt. Alle strijdende partijen schenden de meest basale mensenrechten, ook de partijen die bij de vliegtuigfabrikant hun wapens en munitie kopen. “Hieraan geld verdienen, kan echt niet,” zegt Cor Oudes van PAX. Zou het werken om met wapenfabrikanten in gesprek te gaan, is dan de vraag, om in te zetten op engagement? Oudes: “We zijn niet naïef, niemand verwacht van wapenbedrijven dat ze oorlog voorkomen. En elk land heeft recht op zelfverdediging en dus op wapens. Maar zolang wapenbedrijven niet kritischer kijken naar aan wie ze hun wapens verkopen, is uitsluiting de beste optie.”
Ja, mits werd… nee, tenzij
Een medewerker van het ministerie van Buitenlandse Zaken neemt over. “Het is binnen de wettelijke kaders okay om militaire goederen te exporteren, maar mensenrechten gaan boven economische belangen. Elke aanvraag wordt getoetst aan tal van criteria. We analyseren daarbij rapporten van de VN, ngo’s en ambassades, we overleggen met bondgenoten en laten soms nader onderzoek doen. Vanwege bijvoorbeeld het Jemen conflict zijn we nog strenger gaan toetsen, het werd Nee, tenzij… in plaats van Ja, mits… en aan landen die wapens hebben gebruikt tegen eigen burgers, willen we niets leveren dat daarvoor kan worden ingezet. Maar soms bewaakt zo’n land ook internationale wateren, waar Nederland profijt van heeft. Lever je dan wel of niet. Wapens voor onderdrukking van burgers, nee, maar zaken als schepen… die kunnen dan wel.”
Honderd bedrijven uitgesloten
Dan zijn de verzekeraars aan de beurt. Die beleggen over heel de wereld, in allerlei soorten bedrijven. Je zou maar overal verstand van moeten hebben. “De discussie over investeringen in controversiële wapens werd aangewakkerd in 2007 met een uitzending van Zembla. Het was eerst echt nieuw voor ons. Beetje bij beetje leerden we erover, bijvoorbeeld: wat zijn clusterbommen? Wat we altijd doen: ons aan de wet houden. Er is beleid opgesteld en we voeren intern discussie over hoe dingen beter kunnen. Een ngo vraagt: “Waarom kiest de ene verzekeraar wel en de andere niet voor uitsluiten van conventionele wapens?” Het antwoord: “Zoals gezegd is de productie en de export in principe legaal, iedere democratische regering heeft het recht om zich te verdedigen, en er zijn EU en VN embargo’s waar we ons aan houden. Het is dus een eigen keuze per verzekeraar. We hebben aanvullende processen en informatie om te zorgen dat ze niet in slechte handen vallen. Het is trouwens niet zo dat er geen bedrijven worden uitgesloten: de uitsluitingslijsten van de meeste verzekeraars tellen rond de honderd bedrijven. En ja, zo’n vliegtuigbouwer… dat blijft een discussiepunt, maar bij het zien van dit soort beelden wordt de twijfel steeds groter. En engagement met zulke grote spelers om een kernonderdeel van hun werk te beëindigen, blijkt erg lastig.”
Samen druk zetten
Een paar van de vele punten om verder uit te werken: verzekeraars kunnen meer met elkaar samenwerken, want wanneer je samen druk zet, sta je sterker. Meer informatie uit de overheid zou interessant zijn, bijvoorbeeld over welke regels andere overheden hebben. Maak eigen gouden regels of principes waarom je wel of niet investeert in bepaalde bedrijven.
