Categorieën
Blog

Weghouden asielzoekers door EU zet mensenrechten op spel

Europese leiders spraken afgelopen donderdag tijdens de Europese Raad in Brussel voor het eerst sinds de zomer weer over migratie...

Europese leiders spraken afgelopen donderdag tijdens de Europese Raad in Brussel voor het eerst sinds de zomer weer over migratie en asiel. Een zomer waarin beduidend minder mensen met bootjes de oversteek naar Europa maakten dan in afgelopen jaren, maar die toch gekenmerkt werd door een crisissfeer rondom migratie. Na afloop van de vorige top in juni doken in de raadsconclusies dan ook een paar intrigerende begrippen op: ‘regionale ontschepingsplatforms’, ‘gecontroleerde centra’, ‘external processing’. Conclusie op basis van die termen: de oplossing van onze ‘crisis’ ligt wat betreft de EU over de grens. Maar dat is een wankele aanname.

Op het hoogtepunt van die zogenaamde migratiecrisis weigerde de nieuwe Italiaanse regering reddingsschepen de toegang tot haar havens. De Duitse regering dreigde te vallen vanwege onenigheid over migratie. En Hongarije maakte hulp aan migranten zonder status strafbaar. Onderwijl dobberde reddingsboot Aquarius een week rond op de Middellandse Zee met ruim 600 mensen aan boord, in afwachting van een veilige haven die het Spaanse Valencia uiteindelijk bood.

Hervorming Europese asielsysteem

Het zou enorm helpen als EU-landen het eens konden worden over de broodnodige hervorming van het Europese asielsysteem. Een rechtvaardige verdeling van de verantwoordelijkheid voor vluchtelingen en migranten zou de druk van de ketel halen voor de landen aan de zuidgrens van Europa, die er nu vrijwel alleen voor staan. Maar bij gebrek aan overeenstemming – ook de discussies vorige week leidden tot niets – kijken EU-leiders steeds nadrukkelijker over de zuidgrens voor een oplossing van de crisis op de Middellandse Zee. Het streven om die verantwoordelijkheid uit te besteden aan landen buiten de EU bestaat uiteraard al langer. Onze eigen Malik Azmani van de VVD stelde in 2015 al voor om asiel in Europa af te schaffen. En wat toen ondenkbaar leek, lijkt politiek inmiddels aardig acceptabel: derde landen inschakelen om migranten en vluchtelingen op te vangen zodat Europa op slot kan.

Geen veilige haven

Want dat is waar ook de plannen voor ontschepingsplatforms op neer lijken te komen: onderschepte migranten en vluchtelingen terugbrengen naar Noord-Afrika zodat we in Europa niet met asielzoekers hoeven te dealen. Ook als landen daar (nog lang) niet voldoen aan de voorwaarden voor een veilige haven, zoals een functionerend asielsysteem dat garandeert dat vluchtelingen niet worden teruggestuurd als hun land van herkomst te onveilig voor ze is. De landen in kwestie zelf – Tunesië, Marokko, Algerije, Libië, Egypte – hebben al laten weten geen interesse te hebben. De juridische en praktische problemen blijken dus nogal een obstakel.

Misschien komt het voorlopig niet tot nieuwe Turkijedeal-achtige afspraken, maar de denkrichting is glashelder. EU-landen zijn tot veel bereid om mensen hier weg te houden. En landen in Noord-Afrika begrijpen heel goed dat er wat te halen valt. Zij bepalen hun prijs voor de ‘brede partnerschappen’ waar ook ons kabinet voorstander van is: hulp en investeringen in ruil voor het terugnemen van uitgewezen asielzoekers en tegenhouden van migranten. Zo oppert een Libische minister dat de EU voor het bewaken van de Libische zuidgrens ‘landcruisers, drones, helikopters en misschien wat lichte wapens’ zou moeten leveren.

Autoritaire regimes

Het risico dat we op deze manier autoritaire regimes versterken en bijkans chantabel worden is levensgroot. In dit overzicht (pagina 33) van prioriteitslanden voor migratiesamenwerking scoort Egypte abominabel slecht, om over de enorme wapenexport nog maar te zwijgen. De scores van andere Noord-Afrikaanse kandidaten beloven evenmin veel goeds. Maar de EU is serieus in gesprek met Egypte over zo’n breed partnerschap. En de samenwerking met dictatuur Sudan en ‘failed state’ Libië doet kennelijk niet bepaald de alarmbellen rinkelen.

Het Europese migratiebeleid is en blijft helaas dus slecht nieuws voor de bescherming van migranten en vluchtelingen, en bovendien risicovol voor de samenlevingen van beoogde partnerlanden zelf. Zolang de EU niet serieus werk maakt van de mensenrechten en haar eigen huis op orde brengt, duidelijke voorwaarden stelt aan investeringen en hulp, en intensieve monitoring en verantwoording daarover garandeert, komen we geen steek verder.

Bekijk ook