Twee jaar geleden nam ISIS in relatief korte tijd de miljoenenstad Mosul in Noord-Irak in. Een vreselijk schrikbewind volgde. Deze week zijn ruim 50.000 strijders van het Irakese leger, de Koerdische Peshmerga en allerlei verwante milities begonnen om de stad te heroveren. PAX bracht eerder twee rapporten uit om te waarschuwen voor de dag waarop ISIS weg is.
Want simpel is het niet. Na ISIS is vrede niet vanzelfsprekend. PAX waarschuwt voor een bijltjesdag, omdat er geen gezamenlijk plan is voor de mensen die er wonen, en de mensen die terug willen naar de gebieden waar ISIS zich gaat terugtrekken. PAX werkt in Irak aan het opzetten van lokale vredesraden, ook om buitenrechtelijke afrekeningen te voorkomen.
Voordat ISIS de noordelijke stad Mosul, in de provincie Ninevé, innam, woonden er ruim twee miljoen mensen. De meerderheid van de bevolking is Mosul is soennitisch moslim, maar de omgeving is van oudsher ook thuishaven van grote groepen minderheden, waaronder christenen, Turkmenen en Yezidis. De meeste minderheden zijn sinds de overname van ISIS in Ninevé ontheemd geraakt.
Speelbal
In het rapport ‘After ISIS’ dat PAX al in juni 2015 uitgaf, staat dat de provincie Ninevé valt onder de zogenaamde ‘betwiste gebieden’ tussen de centrale (Arabische) regering in Bagdad en de onafhankelijke Koerdische regio. De verschillende gemeenschappen zijn hierdoor een speelbal geworden van deze machtsstrijd. Ook als ISIS verdreven wordt uit Mosul, zal dit probleem niet zijn opgelost. Diverse etnische groepen hebben belang bij het stimuleren of juist beletten van terugkeer. Zo proberen ze de demografische balans na ISIS in hun voordeel te beslechten.
Sinjar
Een rapport dat PAX in juni dit jaar presenteerde, gaat in op de specifieke situatie van Sinjar. Daar werden in 2014 duizenden Yezidis vermoord en ontvoerd. Inmiddels is ISIS grotendeels verdreven uit Sinjar maar er zijn heel weinig mensen teruggekeerd. Dit komt omdat veel Yezidis zich niet vertegenwoordigd en beschermd voelen. Niet door de Koerdische regio in Erbil en niet door de federale regering in Bagdad. Zelfs na het vertrek van ISIS is deze minderheidsgroep slachtoffer van de machtsstrijd tussen Koerdische politieke partijen en tussen Arabieren en Koerden.
Vertrouwen herstellen
Met steun van de Nederlandse en Amerikaanse overheid werkt PAX aan herstel van het vertrouwen tussen gemeenschappen in gebieden waar ISIS zich heeft teruggetrokken. Hiervoor heeft PAX lokale vredesraden opgezet die een podium bieden voor lokale gemeenschappen om hun behoeftes en zorgen te uiten. Sinds begin dit jaar hebben deze lokale vredesraden afspraken gemaakt tussen de verschillende gemeenschappen en met lokale autoriteiten. Dat zijn afspraken over het recht op terugkeer, voorstellen voor compensatie van slachtoffers en vernield bezit. Het gesprek gaat ook over het voorkomen dat een hele gemeenschap er op aangezien en gestraft wordt als blijkt dat mensen uit die gemeenschap met ISIS hebben gewerkt. De vredesraad wijst op het belang van rechtsgang voor individuen die met ISIS hebben samengewerkt. Dit is niet eenvoudig en het zal nog lang duren, omdat de opkomst, de strijd en het vertrek van ISIS door alle groepen, Arabisch, Koerdisch of Yezidisch, verschillend wordt beleefd. PAX ziet onderlinge uitwisseling tussen mensen van lokale gemeenschappen, waarbij ieder zijn en haar stem kan laten horen als een fundamenteel onderdeel van het proces van wederopbouw in gebieden waar ISIS wordt verdreven.
