15 jaar geleden ontmoette ik in een asielzoekerscentrum een meisje van ongeveer 13. Ze woonde met meerdere gezinnen op een kleine kamer en wilde zich omkleden om te sporten. Ik liep met haar mee naar die kamer en bedacht me hoe het moest zijn om op haar leeftijd waarbij je meisjeslichaam verandert in dat van een vrouw, geen privacy te hebben. Het was warm in de ruimte en vol. Er stonden stapelbedden tegen de muren. Mannen hingen er verveeld tegenaan. Het meisje negeerde alle volwassenen, dook onder één van de stapelbedden en pakte er haar sportkleren. Ze haalde een bruine deken van haar bed en legde die in het midden van de kamer. Vervolgens kroop ze met het bundeltje kleren onder de deken, die veranderde in een bewegende bruine massa. Het moet er donker en warm geweest zijn. Na enkele minuten kwam ze in haar sportkleding onder de deken vandaan. ‘Zullen we?’
Dit meisje was dapper en inventief. Zij was toen een van de 45000 vluchtelingen in Nederland. In 2015 vroegen 43.000 mensen in Nederland asiel aan. In 2016 waren dat er 18000, waarschijnlijk mede als gevolg van de Turkijedeal, waarbij alle vluchtelingen die via Turkije Griekenland binnenkomen, zouden worden teruggestuurd in ruil voor een Syrische vluchteling. In de praktijk blijkt de deal nu vooral te leiden tot heel veel gestrande vluchtelingen in Griekenland.
Hoewel het aantal vluchtelingen dat Nederland bereikt dus vooral afgenomen is, is het sentiment rond vluchtelingen behoorlijk veranderd.
In 2000 was er minder protest tegen het opvangen van vluchtelingen en werd het meer als vanzelfsprekend beschouwd. Uit medemenselijkheid. Maar ook omdat vluchtelingen daar recht op hebben. Het verdrag voor de rechten van de mens en het vluchtelingenverdrag zijn opgesteld na de Tweede Wereldoorlog met de gedachte: dat nooit meer! Europa liet zich er vervolgens op voorstaan een baken te zijn voor de mensenrechten. Nederland ontpopte zich als gidsland.
Maar de verdragen worden nu ter discussie gesteld. Niet de mensen, maar de grenzen zijn belangrijk geworden. De Turkijedeal die mede door Nederland is bedacht heeft volgens de EU voor substantieel minder vluchtelingen in Europa heeft gezorgd. Wat de EU onvermeld laat, is dat sinds de deal meer vluchtelingen op zee zijn gestorven dan ervoor. Dat mensen niet minder vluchten, maar dat ze gevaarlijker vluchtroutes gebruiken en stranden of verdrinken. Europa is bovendien in een chantabele positie gekomen ten opzichte van een regime dat steeds meer dictatoriale trekken begint te vertonen. Vergelijkbare deals wil Europa nu met dictaturen als Libië, Soedan en Eritrea sluiten. Deals met regimes die vaak de oorzaak van de vlucht zijn. Bovendien weten we dat degenen in de betrokken landen die deze vluchtelingen moeten tegenhouden, zich schuldig maken aan marteling, slavernij, gijzeling, verkrachting en mensenhandel.
Het meisje is niet de enige dappere en inventieve vluchteling die ik leerde kennen. Ik ontmoette ook Somaye tijdens een wandeling op de Drentse hei. Zij vluchtte uit de Golfoorlog nadat allebei haar ouders tegelijk waren omgekomen. Ze is arts en staat nu in verpleeghuizen onze ouderen medisch bij. En ik ontmoette John uit Mali. Hij komt uit Gao, een gebied waar het onveilig is. Zijn aanvraag loopt nog. Een enorm getalenteerde jongeman die zo goed kan voetballen dat een bekende voetbalclub om zijn gegevens vroeg, maar zich terugtrok toen duidelijk werd dat hij vooralsnog illegaal in Nederland verblijft. Nu is hij vrijwillig trainer van de F-jes van een van de oudste voetbalclubs van Amsterdam.
In Oeganda leerde ik vluchtelingen kennen uit Zuid Soedan die door Oeganda warm worden ontvangen. Ze krijgen een stuk land om te bewerken en hun huis op te bouwen en mogen in hun eigen bestaan voorzien. Ze werken samen met Oegandese leraren aan het onderwijs van alle kinderen en geven de lokale economie een impuls.
Mensen die zoveel lef, inventiviteit, medemenselijkheid, talent en wijsheid laten zien verdienen een warm welkom. Hun rechten en die van andere vluchtelingen mogen niet worden ontnomen door schimmige deals met regimes die mensenrechten schenden.
De namen van Somaye en John zijn om privacyredenen gefingeerd.
Bronnen: Centrum voor geschiedenis en migratie, Vluchtelingenwerk.
STANDPUNT PAX
De grenzen van Europa sluiten zich. Maar mensen ontvluchten landen als Syrië en Eritrea vanwege oorlogsgeweld, onderdrukking en vervolging. Zij zoeken hun heil in Europese landen.
Akkoorden met autoritaire regimes zoals Soedan of Eritrea over het tegenhouden en terugnemen van vluchtelingen zijn geen duurzame en rechtvaardige oplossing voor dit probleem. Deze regimes houden het onrecht en geweld waarvoor mensen op de vlucht zijn in stand. Bovendien leidt het sluiten van de grenzen van Europa voor vluchtelingen tot een toename van mensensmokkelaars.
PAX wil een beleid waarin fatsoenlijke opvang van vluchtelingen en bescherming van deze kwetsbare groep centraal staan.
Europa moet werken aan:
- Fatsoenlijke opvang van vluchtelingen in de regio rond conflictgebieden
- Het realiseren van legale en veilige routes voor vluchtelingen naar Europa
- Het huisvesten van kwetsbare vluchtelingen in Europese landen
- Het erkennen van vluchtelingen als actieve burgers en economische kracht
- Het bewaken van de mensenrechten in landen met wie we afspraken maken over de opvang van vluchtelingen.
Deze partijen laten in hun verkiezingsprogramma en in de manier waarop ze de afgelopen kabinetsperiode in de kamer debatteerden over dit onderwerp zien dat hun standpunt in lijn is met het standpunt van PAX: PvdA, D66, GroenLinks, SP en CU.
Deze partijen zijn voor heel andere aanpak van dit probleem, staan heel anders tegenover dit onderwerp dan PAX: VVD, PVV.
Praat mee over dit onderwerp op Facebook, Twitter en LinkedIn.