Al meer dan 5 jaar is PAX in contact met Shireen*, een Irakese vrouw die we kennen via het werk van onze partners in Basra, het zuiden van Irak. Ze is een alleenstaande vrouw van middelbare leeftijd met drie zoons, die ze af en toe mee neemt naar bijeenkomsten vanwege gebrek aan oppas.
Zoals veel kinderen in Irak hebben haar zoons veel gezien en mee gemaakt. Haar middelste zoon, een jaar of twaalf toen ik hem leerde kennen, was een bange teruggetrokken jongen met nachtmerries over geweld. De angsten van de jongen werden de afgelopen jaren steeds erger, en Shireen nam hem mee naar Bagdad om dokters te raadplegen. Die wisten geen andere oplossing dan medicijnen, maar Shireen wilde dat niet. Ze wilde dat haar zoon weer normaal zou functioneren, en niet dat hij verdoofd thuis zou zitten. Maar in Irak is de geestelijke gezondheidzorg erg gebrekkig, en vooral kinderpsychologie en therapie is er niet in Basra. En dus stopte Shireen’s zoon met naar school gaan en speelde hij de hele dag spelletjes op de computer. Hij was bang voor leeftijdsgenootjes, schaamde zich voor zijn leerachterstand, en de angstaanvallen werden woede aanvallen. Ongeveer anderhalf jaar geleden vertelde ze me dat hij een keer de thuis de TV kapot had gegooid in een aanval en dat zijn jongere broertje bang voor hem was geworden en niet meer alleen met hem thuis durfde te zijn. En dus nam ze vanaf dat moment na schooltijd overal haar jongste zoon mee naar toe.
De middelste zoon is inmiddels 17 en vult nu zijn tijd met het rondhangen met leeftijdsgenoten en oudere mannen in de moskee. Enkele weken geleden zag ik Shireen weer, en het nieuws was slecht: haar zoon had zich aangemeld bij een van de lokale milities in Basra. Op de vraag waarom vertelde ze dat, naast religieuze motivatie (Groot Ayatollah al-Sistani heeft iedereen in Irak opgeroepen om ISIS te bestrijden) vooral ook het lot van de vrouwen in Mosul gebruikt wordt bij rekrutering van jonge mannen. In de moskee wordt verteld dat de vrouwen van Mosul “de dochters van Basra” zijn. Een discours van nationale eenheid om mannen te rekruteren voor een sektarische strijd? Het lijkt tegenstrijdig. Maar zo zwart-wit is het niet in Irak. Voor velen is de strijd tegen ISIS een strijd voor het voortbestaan van het land als eenheid, iets wat veel Irakezen, ongeacht of ze Soennitisch of Sjiitisch zijn, nog steeds het liefst willen behouden- hoewel steeds minder mensen geloven dat het kan.
Shireen was ondertussen de wanhoop nabij en belde elke dag met de leidinggevende officier van de militie om hem te smeken haar zoon niet naar het front te sturen. Hij zou een gevaar zijn voor zichzelf en voor anderen. Maar de militie weigert niet zomaar rekruten, en dus werkte dat niet. De enige optie die haar bleef was het voortdurend bewerken van haar zoon. Uiteindelijk is het haar gelukt: ze heeft hem letterlijk omgekocht. Met de belofte hem een geld bedrag te geven heeft ze haar zoon overgehaald om weer thuis te komen. Het laat zien hoe jong hij eigenlijk nog is, en hoe belangrijk geld en status is voor jonge mannen. In de complexe context in Irak zijn vrouwen zowel degenen die onderdeel van de motivatie zijn voor mannen om te vechten, om hen te beschermen als slachtoffers, maar blijkt tevens dat wanneer vrouwen een handelingsperspectief hebben ze ook het tegenovergestelde kunnen doen: hun zoons thuis houden. Voor nu althans.
*Shireen is niet de echte naam van de vrouw in kwestie.
