De vreedzame protesten die sinds afgelopen maand in Soedan plaatsvinden, vormen de grootste bedreiging voor de regering van Omar al-Bashir sinds hij 30 jaar geleden de macht greep.
De rampzalige economie, waarin meer dan 50% van de bevolking onder de armoedegrens leeft en werkloosheid boven de 20% ligt, heeft in combinatie met tientallen jaren van corruptie vele Soedanezen aangespoord vreedzaam de straten op te gaan en al-Bashir’s vertrek te eisen.
De regering gebruikt, tot niemands verbazing, geweld om de demonstraties te onderdrukken. Dit gebeurt echter niet uniform en het leger toont minder gewilligheid om demonstranten te confronteren dan in het verleden. In een wanhopige poging de aanhoudende protesten te verminderen en een nog gewelddadiger reactie te legitimeren, kan het regime terugvallen op sluwe tactieken, zoals het planten van criminelen tussen demonstranten om geweld aan te wakkeren.
Gecoördineerd
De recent opgerichte, niet-politieke ‘Sudan Professional Association’ schijnt de protesten te coördineren. De oppositie lijkt hun verschillen opzij te zetten en coördineert met elkaar. Zelfs aanhangers van de regerende ‘National Congress Party’ (NCP) bevinden zich onder de demonstranten – sommigen hebben de partij en het veiligheidsapparaat verlaten. De geschiedenis staat aan de kant van de bevolking; regeringen in Soedan zijn twee keer vreedzaam omvergeworpen, een keer in 1964 en opnieuw in 1985. Deze ervaringen informeren de huidige opstand.
Om hun beoogde doelen te bereiken – ontneem al-Bashir’s macht, ontmantel de corrupte staatsinstellingen en de heropbouw van Soedan tot een inclusief, rechtvaardig, vreedzaam en democratisch land – moeten de protesten worden uitgebreid en de initiatiefnemers moeten hun coördinatie verbeteren. Het behouden van de huidige geweldloze aard van de beweging, met name in het licht van gewelddadige repressie, is van cruciaal belang en zou een van de doorslaggevende factoren kunnen zijn voor een vreedzame toekomst. De beweging heeft het potentieel om een goed geplande burgerlijke ongehoorzaamheidscampagne te worden. Een dergelijke campagne zou de druppel kunnen zijn die de emmer doet overlopen.
De regering heeft geen antwoorden
In de tussentijd is het onwaarschijnlijk dat al-Bashir binnenkort zal aftreden. Maar zijn regering kan weinig doen om de economie te verbeteren; een van de kwesties die centraal staat ??in de demonstraties. Repressie is zijn belangrijkste optie. De effectiviteit van de repressie van de regering en de uitkomst van de huidige protesten is deels afhankelijk van de mate van eenheid tussen oppositiepartijen. Na dertig jaar verdeel en heers, het uithollen van staatsinstellingen, een cultuur van straffeloosheid en de wijdverspreide beschikbaarheid van wapens, blijft dit een uitdaging. Velen werken echter onvermoeibaar om de oppositie te verenigen, vastbesloten om hun land vreedzaam te herwinnen.
In het beste geval zou al-Bashir aftreden of beloven niet deel te nemen aan de verkiezingen van 2020, met bondgenoten en buitenlandse regeringen die hem daartoe dwingen. Een dergelijke onderhandelde transitie, waarbij een nieuwe regering voor een deel bestond uit gematigde NCP-leden en het leger, zou de beste manier zijn om uit de huidige situatie te komen. Gezien de reputatie van al-Bashir is dit scenario echter onwaarschijnlijk. Al-Bashir heeft dwingende redenen om zijn macht vast te houden; als hij aftreedt kan hij vrezen voor zijn veiligheid en zijn aanklacht van het Internationaal Gerechtshof wegens genocide, misdaden tegen de mensheid en oorlogsmisdaden in Darfur verkleint zijn mogelijkheden aanzienlijk.
Internationale steun
De internationale gemeenschap moet prioriteit geven aan het voorkomen van meer geweld tijdens de protesten. De EU-resolutie van vorige week en de trojka-verklaring (uitgegeven in januari door het VK, de VS en Noorwegen) waren sterk, maar zijn niet genoeg. De verklaringen moeten worden gesteund door druk op het regime om terughoudendheid te betrachten, gedetineerden vrij te laten en de bezorgdheid van de betogers aan te pakken. Bovendien kunnen andere landen de kans op een vreedzame machtsovername helpen vergroten door hun engagement met het maatschappelijk middenveld en de oppositie in Sudan te intensiveren. Duurzame verandering in Soedan kan alleen van binnenuit komen en de huidige inspanningen om dit te bereiken moeten worden erkend en versterkt. Regionale machten moeten worden overtuigd dat een vreedzame overgang alleen kan worden bereikt door samenwerking met de oppositie en gematigde elementen van het regime. Uiteindelijk zou dit hun wens voor regionale stabiliteit veel beter kunnen dienen dan het huidige regime te blijven ondersteunen.
Zie ook de PAX blog Bellen met Soedan
