Sindsdien zijn honderden raketten afgevuurd, waarbij grote schade is aangericht. Hoge militairen zijn het doelwit, evenals installaties van het nucleaire programma en wetenschappers die hieraan werken. Burgerdoelen worden aangevallen en honderden Iraniërs zijn gedood. In reactie op de militaire acties van Israël voert Iran aanvallen op Israël uit. Ook hier worden militaire en burgerdoelen geraakt. Tientallen Israëliërs zijn gedood.
Wat zegt het internationaal recht?
Het internationale recht, zoals vastgelegd in het Handvest van de VN, is duidelijk. Landen mogen elkaar niet aanvallen, behalve bij hoge uitzondering. Het kan een legitieme handeling zijn uit zelfverdediging, wat betekent dat een land eerst zelf moet zijn aangevallen of op het punt staan aangevallen te worden. Israël heeft geen enkel bewijs geleverd dat zo’n aanval op handen was. De andere uitzondering is als de VN-Veiligheidsraad toestemming geeft, wat niet is gebeurd. Daarom is de Israëlische aanval op Iran illegaal. Er is geen volkenrechtelijk mandaat voor. Juridische experts concluderen dit ook.
Hoe reageert Nederland?
Verkeerd. Wanneer een land agressie pleegt, zoals Israël nu tegen Iran (en eerder tegen andere landen in de regio), moet dit veroordeeld worden. Dat doet Nederland (en de EU) niet, ondanks onze grondwettelijke opdracht om de internationale rechtsorde te bevorderen. De regering spreekt vooral begrip uit voor het handelen van Israël. Er wordt daarbij wel ‘betreurt’ dat Israël zich ‘genoodzaakt voelde’ om aan te vallen. De Nederlandse houding zal in Israël vooral als steun worden opgevat.
Er werd toch nog onderhandeld?
Vrijdag opende Israël de aanval, waarbij ook een Iraanse onderhandelaar werd gedood. Twee dagen later zouden de VS en Iran weer om tafel gaan met de bedoeling afspraken te maken over het nucleaire programma. Deze onderhandelingen zijn inmiddels op de lange baan geschoven. De Israëlische aanval schendt dus niet alleen het internationaal recht, maar is ook een aanval op de diplomatie.
Hoe wordt voorkomen dat Iran een kernbom krijgt?
Het is belangrijk te constateren dat het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) stelt er geen aanwijzingen zijn dat Iran kernwapens maakt. Wel zijn er zorgen omdat Iran ook relatief hoogverrijkt uranium maakt, wat niet nodig is voor energie. Dat Iran geen kernbom maakt, is ook de conclusie van de Amerikaanse inlichtingendiensten. Kortom, er was zeker nog tijd om te komen tot een diplomatieke oplossing.
In het verleden heeft diplomatie al eens goed gewerkt. In 2015 stemden de VS en Iran in met een akkoord over het nucleaire programma. Dit zorgde ervoor dat Iran enkel nog op een laag niveau uranium kon verrijken voor civiele doeleinden. Dit bood extra garantie dat Iran geen kernwapen zou ontwikkelen, want daarvoor is heel hoogverrijkt uranium nodig. Deze afspraak heeft drie jaar goed gewerkt, totdat president Trump in zijn eerste termijn de VS onder de afspraak uittrok en koos voor een confrontatiepolitiek.
Het Iraanse parlement werkt inmiddels aan een wetsvoorstel om uit het non-proliferatieverdrag, dat de verspreiding van kernwapens tegengaat en ontwapening verplicht, te stappen. Israël is als een van de weinige landen in de wereld geen lid van dit verdrag en heeft kernwapens.
Dreigt escalatie en hoe stopt deze oorlog?
Escalatie is zeker een mogelijkheid, vooral als de VS verder betrokken raakt bij aanvallen op Iran, waar dan naar alle waarschijnlijkheid weer op gereageerd zal worden. Dat moet voorkomen worden en het geweld, waar vooral burgers onder lijden, moet stoppen. Dat is alleen mogelijk als de druk op Israël wordt opgevoerd, door concrete maatregelen in te stellen. Dat begint met een veroordeling van de agressie tegen Iran en aanvallen op burgerdoelen, door welk land dan ook. Het is belangrijk dat Nederland hier het internationaal recht verdedigt, omdat dit geweld en leed voorkomt, maar ook om geloofwaardig te zijn.
Internationaal recht wint aan geloofwaardigheid als het universeel wordt toegepast, daarom moet Israël worden opgeroepen toe te treden tot het NPV en af te zien van kernwapens. Daarnaast is ten minste een volledig wapenembargo tegen Israël noodzakelijk. Het is onacceptabel dat Nederland nog altijd en ondanks een uitspraak van de rechter, via de VS, onderdelen voor het F-35-gevechtsvliegtuig levert aan Israël. Dit vliegtuig wordt ingezet tegen Iran, evenals in Gaza.
Iran moet niet uit het NPV stappen en hierop worden aangesproken. Ook daarom is het belangrijk dat de oorlog snel stopt. Een EU-wapenembargo geldt al voor Iran.
