Ivan Duque is afgelopen zondag verkozen tot de nieuwe president van Colombia. De beschermeling van de rechts-conservatieve ex-president Uribe kreeg 54 procent van de stemmen. In zijn overwinningstoespraak zei Duque wederom het vredesakkoord tussen de overheid en de FARC aan te willen passen, met name op het gebied van de berechting van oorlogsmisdaden en de bestrijding van de cocateelt. Dit is een tegenslag voor de vrede in Colombia.
De linkse kandidaat Gustavo Petro bleef steken op 41.8 procent (4.2 procent stemde blanco). De uitslag tekent opnieuw de verdeeldheid die het land sinds de ondertekening van de vrede in zijn greep heeft. Aan de andere kant laat deze ook zien dat Colombia inmiddels wezenlijk is veranderd. Tot voor kort had niemand durven dromen dat 8 miljoen Colombianen op Petro – een linkse kandidaat met een verleden in de guerrilla – zouden stemmen.
Dode letter?
Het Colombiaanse vredesakkoord tussen de overheid en de FARC was eind 2016 een enorme stap richting de vrede. Maar Colombia blijft een land waar de overheid in grote gebieden afwezig is en waar extreme ongelijkheid heerst, met armoede en onveiligheid tot gevolg. Om deze situatie werkelijk te veranderen, moeten naast demobilisatie en ontwapening ook ingrijpende hervormingen worden uitgevoerd, zoals in het vredesakkoord is vastgelegd. Met de uitslag van deze verkiezingen groeit echter de vrees dat het akkoord een dode letter zal worden. Onder de vorige regering van president Santos werden afspraken over toegang tot land voor arme boeren en het centraal stellen van de slachtoffers in het vinden van waarheid en gerechtigheid, niet nageleefd. Een voorbeeld: de Zoekeenheid voor Verdwenen Personen heeft nog steeds geen staf en middelen om met haar werk te beginnen.
Op losse schroeven
Met een nieuwe president die openlijk heeft aangegeven het vredesakkoord eenzijdig te willen openbreken, wordt de vrede op losse schroeven gezet. De onzekerheid over de toekomst onder ex-FARC-leden en bewoners in de voormalige conflictgebieden zal enorm toenemen. Kopstukken van de FARC worden straks harder aangepakt en afspraken over een gefaseerde vervanging van de coca-aanplant niet nagekomen.
Niet alles is verloren
Toch is niet alles verloren. Jarenlang is de stem van sociale bewegingen gedemoniseerd omdat ze werden geassocieerd met de guerrilla. Het feit dat een zeer grote groep van Colombianen heeft gestemd voor een sociale en progressieve agenda laat zien dat dit is veranderd. Het land mag gepolariseerd zijn over het thema van de vrede, waar de meerderheid van de Colombianen elkaar vindt is in een steeds grotere afkeer van corruptie en een zichzelf verrijkende elite. Dit zet de deur open voor een brede sociale beweging gericht op ingrijpende hervormingen die de stem laat horen van de arme Colombianen.
“Laat vrede niet ontglippen”
Het grootste risico op dit moment is dat de wapens weer worden opgenomen en het conflict opvlamt. Hiervoor is de steun van de internationale gemeenschap – waaronder Nederland – voor het vredesakkoord van groter belang dan ooit. PAX zal doorgaan met het steunen van slachtofferorganisaties in hun zoektocht naar waarheid, gerechtigheid, reparatie en garanties voor veiligheid. Hun klemmende oproep is helder: “Laat ons niet in de steek, laat de vrede niet ontglippen.”
