Het conflict in Irak loopt steeds verder op. De Verenigde Staten dreigen met luchtaanvallen op de opstandelingen van ISIS. En dat terwijl het land nog worstelt met de erfenis van wapens die in eerdere conflicten werden ingezet. De Nederlandse vredesbeweging PAX heeft in Zuid-Irak vervolgonderzoek gedaan naar wat er wordt gedaan aan het met verarmd uranium vervuild militair schroot. ‘Weinig’, is de conclusie.
Tijdens beide Golfoorlogen bestookten de geallieerde strijdkrachten grote delen van Irak met chemisch giftige en radioactieve munitie. Na afloop kon of wilde niemand de verantwoording nemen voor het opruimen van de giftige resten. Het gaat met name om duizenden met verarmd uranium kapot geschoten tanks en pantservoertuigen.
“Om nu stappen te kunnen ondernemen, hebben we inzage nodig in waar en wanneer de geallieerde strijdkrachten verarmd uranium hebben ingezet”, vertelt onderzoeker Wim Zwijnenburg. “Ondanks een breed gedragen resolutie van de Verenigde Naties zijn de betrokken staten tot nu toe heel terughoudend in het delen van informatie. Dit belemmert een gedegen aanpak van het probleem.”
Niemand wil of kan de verantwoording nemen voor het opruimen van de giftige resten van twee golfoorlogen. Met potentiële gevolgen voor de gezondheid van de burgerbevolking.
WOB
Via de Wet openbaarheid op bestuur achterhaalde Zwijnenburg de Amerikaanse doelwitcoördinaten in het gebied waar de Nederlandse militairen gelegerd waren. “Het is een begin, maar slechts een topje van de ijsberg”, stelt hij.
Munitie die bestaat uit radioactief afval is van origine bedoeld voor de strijd tegen tanks. Uit de nieuwe data blijkt dat de wapens ook gebruikt zijn bij aanvallen in dichtbevolkte gebieden en op vijandelijke troepen. Hierdoor zijn dorpen en steden met verarmd uranium vervuild.
“De internationale bezettingsmacht heeft destijds weinig gedaan om het afval op te ruimen, terwijl de gevaren bekend waren. De Irakese overheid had de middelen niet om iets tegen het probleem te doen. Met als gevolg dat besmet militair materieel gewoon in woonwijken bleef staan of onbeschermd stond opgeslagen op verzamelplaatsen van schroot.”
Internationale richtlijnen die voorschijven hoe er met radioactief materiaal moet worden omgegaan zijn niet toegepast door de afwezigheid van een functionerende overheid. Het onderzoek van PAX maakt duidelijk dat de verantwoordelijkheid voor het gebruik van verarmd uranium in een niemandsland terecht is gekomen. De Irakese burgers zijn hiervan het slachtoffer. Zij leven in grote onzekerheid over de mogelijke gevolgen voor hun gezondheid.
Bezorgdheid
Het probleem met het verarmd uranium is herhaaldelijk door de Verenigde Naties aan de orde gesteld. Irak heeft om ondersteuning gevraagd, maar tot een lange termijn strategie is het door gebrek aan middelen en politieke verdeeldheid nog niet gekomen. Ook inwoners van de met uranium besmette gebieden uiten steeds vaker hun bezorgdheid. “Het gebruik van wapens met verarmd uranium is onverantwoord. Wij pleiten dan ook voor een algeheel verbod”, zegt Zwijnenburg.
Naar zijn mening moet bij heropbouwwerkzaamheden allereerst worden voorkomen dat mensen met het vervuilde militaire voertuigen en munitie in aanraking komen. “Transparantie over het verarmd uranium dat gebruikt is, moet voorop staan, zodat opbouwwerkers met hulp van de internationale gemeenschap doeltreffende maatregelen kunnen nemen.”
Download het onderzoeksrapport Laid to Waste
Documenten bij de voetnoten uit het rapport staan onderaan de programmapagina Verarmd Uranium
Lees ook: US fired depleted uranium at civilian areas in 2003 Iraq war, report finds (theguardian.com)
