Dion van den Berg, onze expert Westelijke Balkan, leidde het gesprek tussen twee gezaghebbende denkers uit de regio van de Westelijke Balkan, Dinko Gruhonjić en Adnan Ćerimagić, Ook Robert Bosch, die last minute Donika Emini verving, maakte deel uit van het panel.
Dinko Gruhonjić is een Servische journalist en professor aan de universiteit van Novi Sad. Hij putte hoop uit de studentenprotesten in Servië. ‘Volgens mij gingen er in maart een half miljoen mensen de straat op, tegen corruptie en voor herstel van moraliteit in politiek en samenleving. En deze jongere generatie doet iets interessants. Zij claimen voor het eerst de bekende nationale symbolen, niet als uiting van een nationalistisch narratief zoals in het verleden veel gebeurde, maar juist om te zeggen: “Servië is van ons”.’ Gruhonjić ziet in de nieuwe generatie kansen voor de toekomst. Zij bereiden het pad naar een democratische politiek. Hij voorspelt ook het einde van Vučić. ‘Het is tijd dat wij hén volgen. We moeten niet top-down hervormen, maar van onderop — van de basis naar de top.’
Als het gaat om de rol van de EU, is de boodschap va Gruhonjić duidelijk: ‘Jullie steun aan autocraten helpt ons niet, dus laat ons met rust als dat de inzet van Brussel is. Maar beter is het natuurlijk, dat ook de EU de studenten steunt, simpelweg door aan te geven dat de wensen van de protestbeweging aansluiten bij de hervormingen die Servië moet ondergaan om lid van de EU te kunnen worden.’
Adnan Ćerimagić, Bosnische analist van het European Stability Initiative (ESI), sprak over de steeds verdergaande anti-constitutionele acties van Milorad Dodik. ‘Wat Dodik doet, gaat voorbij het provoceren met woorden. Hij zet politie in, daagt het gerecht uit. Dat is een gevaarlijke escalatie.’ Voor Dodik is een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd maar dit ontwijkt hij onder andere door bezoeken naar Netanyahu, Vučić, en Poetin.
De EU is voorzichtig en aarzelt om op te treden. Zowel veiligheidsrisico’s als politieke steun voor het mandaat van militaire Europese krachten in Bosnië vormen de reden. ‘Als internationaal de steun voor verlenging van de EUFOR-missie wegvalt, hebben we ook een groot probleem.’ En daardoor ontstaat de situatie waarin ’de EU wel grote woorden gebruikt maar dat zonder daadkracht alles plat valt.’
Ćerimagić constateert dat er in de Republika Srpska veel aandacht en steun is voor de protesten in Servië, maar dat eenvoudig kopiëren niet zomaar mogelijk is. ‘Elk land heeft een eigen cultuur ook wat betreft de organisatie van protest.’
Waar ligt dan wel de hoop voor Bosnië? Volgens Ćerimagić moet een nationalistisch narratief bevochten worden met een inclusief, solidair Europees narratief. Maar dan moet de EU wel democratie verkiezen over stabiliteit. ‘Het volstaat niet om alleen achter gesloten deuren kritiek te leveren. De EU moet met die kritiek naar buiten treden. De burgers moeten zien dat de EU het gedrag van hun politici veroordeelt.’ Als er concrete actie in EU-lidstaten plaatsvindt uit onverwachte hoeken, zoals de aangenomen motie in Nederland om sancties tegen Dodik te onderzoeken, dan heeft dat volgens Adnan ook echt impact.
Robert Bosch, voormalig Nederlandse ambassadeur in Kosovo, reflecteerde over hoe eenzaam de Kosovaren zich voelen. ‘Kosovo blijft geïsoleerd. Het is geen lid van de VN door blokkades van Rusland en China en hoewel de EU de dialoog wil propageren, ziet het Servië als de regionale grootmacht en dus als de belangrijkere partner.’ Kosovo boekt intussen wél vooruitgang in de hervormingen. Daarvoor zou het beloond moeten worden.
Hoewel de Westelijke Balkan lijdt onder populistische leiders, de weggevallen financiële steun vanuit de VS voor maatschappelijke organisaties en wisselende EU-steun, is er ook hoop. De sprekers uit de regio zien potentie in de jonge generatie die zich de oorlogen niet actief herinnert en zich inzet voor democratie. Het is tijd voor een visie van inclusieve vrede in plaats van nationalisme. Dat betekent ook dat organisaties in de EU-lidstaten hun eigen regering moeten aanspreken op de impliciete of expliciete steun aan autoritaire leiders op de Balkan. Wij kunnen steun bieden aan partners op de Balkan, maar moeten ook de lobby in de EU-hoofdsteden en in Brussel opvoeren.
Dit evenement werd georganiseerd door:
