De recente aanvallen op El Fasher hebben geleid tot massamoorden, wijdverspreid seksueel geweld en de inzet van uithongering als oorlogsmiddel. Het onderstreept het falen van het beschermen van burgers en handhaven van internationaal humanitair recht.
Meer dan vijfhonderd dagen lang was El Fasher, de laatste grote stad in Darfur buiten de controle van de Rapid Support Forces (RSF), omsingeld en afgesneden van voedsel, medicijnen en hulpgoederen. Onderzoekers van het Humanitarian Research Lab van Yale hebben etnisch gerichte moorden, executies, de vernietiging van burgerwijken en wijdverspreid seksueel geweld gedocumenteerd, zowel tijdens het beleg als tijdens het recente offensief. Hulpverleners, waaronder teams van Artsen Zonder Grenzen in het nabijgelegen Tawila, beschrijven hoe gezinnen zwaar ondervoed, uitgedroogd en gewond aankwamen na de frontlinies te zijn ontvlucht. Het lot van de meer dan 260.000 burgers die binnen El Fasher waren achtergebleven, is uiterst onzeker.
De wreedheden in El Fasher zijn deel van een brede oorlog die gemeenschappen in heel Soedan treft, waaronder andere delen van Darfur, Khartoem, Kordofan, Oost-Soedan en de Blauwe Nijl. Miljoenen ensen zijn ontheemd, lijden honger en lijden onder doelgericht geweld. De schaal en intensiteit van het geweld in El Fasher zijn een rampzalige escalatie en vereist dringend internationaal optreden.
Er zijn Europese wapens gebruikt
Terwijl burgers in El Fasher werden aangevallen, hebben meerdere onafhankelijke onderzoeken bevestigd dat wapens die oorspronkelijk in Europa zijn vervaardigd, door RSF-eenheden in Darfur zijn gebruikt. De Guardian meldde in 2025 dat Brits geproduceerde motoren voor pantservoertuigen, gemaakt door Militec in Wales, de RSF bereikten nadat ze waren geëxporteerd naar de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Conflict Armament Research traceerde in Bulgarije gemaakte mortiergranaten die gebruikt werden in Darfur, nadat ze naar de VAE waren geëxporteerd. Het VN-panel van experts over Soedan ontdekte dat Europese optische richtsystemen en artillerieonderdelen ook via her-exportkanalen Darfur bereikten. Amnesty International meldde in mei 2024 dat Chinese houwitsers en vanuit de lucht afgeworpen munitie, ook logistiek geleid via de VAE, zijn ingezet bij RSF-operaties. Ondertussen blijven verschillende regionale en internationale partijen wapens, financiering en logistieke steun leveren – het voedt de spiraal van geweld en onderoemt inspanningen voor vrede.
Hoewel de VAE ontkent de RSF te bevoorraden, spreekt het materiële bewijs deze ontkenningen tegen. Deze leveringen schenden het VN-wapenembargo voor Darfur.
Dit brengt een verantwoordelijkheid met zich mee voor Nederland en de Europese Unie.
Na een eerdere onderbreking vanwege de oorlog in Jemen, hervatte Nederland in 2023 de militaire export naar de VAE. PAX-wapenhandelexpert Frank Slijper wijst op de risico’s van dit beleid: ‘De Tweede Kamer uit al jaren zorgen over militaire export naar de Verenigde Arabische Emiraten, omdat er onvoldoende duidelijkheid is over door wie en met welk doel deze goederen uiteindelijk worden gebruikt. Toch blijven de exporten toegestaan, vanwege de aanzienlijke economische belangen die op het spel staan.’
Gebrek aan politieke wil
Hoewel Nederland momenteel vooral maritieme componenten exporteert, ligt de kern van het probleem niet bij de aard van de goederen, maar bij de betrouwbaarheid van eindgebruikersverklaringen. Volgens het Europees Gemeenschappelijk Standpunt inzake Wapenexport zijn EU-lidstaten verplicht om export te blokkeren wanneer er een duidelijk risico bestaat dat wapens kunnen worden omgeleid of gebruikt voor ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht. Dat risico is nu gedocumenteerd. Europa kan niet enerzijds de massale wreedheden in El Fasher veroordelen, en anderzijds wapenexport toestaan naar landen die deze wapens doorleveren aan strijdkrachten die diezelfde wreedheden begaan. Dit is niet langer slechts een humanitair falen, maar ook een falen van beleid, verantwoordelijkheid en politieke wil.
Bovendien wordt de oorlog in Soedan gefinancierd via de winning en export van goud en Arabische gom. Zowel de RSF als de Soedanese Strijdkrachten (SAF) profiteren van deze economieën: RSF-gelieerde netwerken controleren belangrijke goudmijnen en smokkelroutes door de Sahel, terwijl aan de SAF gelieerde zakelijke en militaire elites belangen hebben in exportbedrijven en door de staat gecontroleerde partijen. Een groot deel van dit goud loopt via de Golfstaten voordat het terechtkomt op internationale markt, en Europa’s financiële en consumentenketens.
Economische systemen die oorlog aanwakkeren
Arabische gom (een belangrijk ingrediënt voor de Europese voedings-, dranken- en maakindustrie) is afkomstig uit productienetwerken die verweven zijn met dezelfde oorlogs- en smokkeleconomie. Deze grondstoffen genereren inkomsten die de gewapende strijd in stand houden en de oorlog verlengen. Europese markten zijn daarom niet slechts toeschouwers, maar structureel verbonden met de economische systemen die dit geweld voeden.
De val van El Fasher is een bepalend moment. Wij roepen Nederland en de Europese Unie daarom op om te handelen:
- Bevries alle wapenexporten naar staten die in verband staan met de doorvoer van wapens naar Soedan en maak onmiddellijk een nieuwe risicoanalyse, gezien de gedocumenteerde gevallen van omleiding van wapens en het risico op verdere wreedheden.
- Versterk monitoring van eindgebruik en post-leveringscontrole, met onafhankelijke handhavingsmechanismen.
- Dring aan op onmiddellijke humanitaire toegang en de oprichting van corridors voor burgerbescherming voor El Fasher en omliggende ontheemdengebieden in Soedan.
- Ondersteun ICC-onderzoeken naar wreedheden gepleegd in El Fasher, in Darfur en in de rest van Soedan.
- Versterk transparantie- en zorgvuldigheidsmechanismen in Europese goud- Arabische gomketens, en voorkom dat Europese markten gewapende actoren in Soedan blijven financieren.
Teken de petitie
Europa mag de oorlog in Soedan op geen enkele manier voeden. Teken dus de petitie.
