In de Nederlandse Democratie Coalitie (NDC) werken we samen aan de verdediging en verbetering van onze democratie. De democratie staat onder druk, maar door betere samenwerking komen we onder de druk uit. We kunnen samen de basis leggen voor een democratische golf waarin een goed verankerde democratie en vitale rechtsstaat de basis vormen voor oplossingen voor nationale en mondiale vraagstukken.
Democratie onder druk
Talloze rapporten geven aan dat de democratie onder druk staat. Ook in Nederland. De huidige regering en een meerderheid van de Tweede Kamer willen de toegang tot de rechter voor non-gouvernementele organisaties (NGO’s) zoals PAX bemoeilijken en het demonstratierecht inperken. Partijen bepleiten dat rellende jongeren met twee paspoorten het Nederlandse staatsburgerschap wordt afgenomen, met rechtsongelijkheid tussen verschillende groepen burgers tot gevolg. Dezelfde partijen zien ook een integratieprobleem, een slecht onderbouwd standpunt dat leidt tot grote onrust in de samenleving.
Bij al deze discussies constateren juristen strijdigheid met nationale en internationale wetgeving, waarschuwen analisten voor meer maatschappelijke spanningen, ervaren vertegenwoordigers van gemeenten veel last van Haagse politieke profileringsdrift en zien burgerorganisaties dat hun inzet op verbinding en democratische actie genegeerd en zelfs bedreigd worden. Wat voor de één staat voor ‘daadkrachtig optreden’, is voor de ander vooral ‘olie op het vuur’.
Versterking van de rechtstaat
Gelukkig zetten velen zich in om de democratie te verdedigen en te verbeteren – lokaal, nationaal en internationaal. Ook in de politieke arena is niet alles zwart-wit. Een motie is aangenomen, met steun van oppositie- en coalitiepartijen, die de regering verzoekt ‘een plan van aanpak te presenteren met voorstellen voor bewaking en versterking van de rechtsstaat.’ Er is een meerderheid van politieke partijen, van links tot rechts, voor bevordering van zeggenschap van burgers, getuige de brede steun voor het correctief referendum. Overigens moeten in de uitwerking risico’s van manipulatie door fake news en ongewenste versimpeling van complexe kwesties vermeden worden.
We zien in de samenleving een rijk palet aan democratische krachten: activistische bewegingen, NGO’s, lokale overheden, trainings- en onderzoeksinstituten en adviesraden. Zij richten zich op verschillende aspecten: de rechtsstaat, politieke en burgerparticipatie, of media en desinformatie. Hun kerntaak is het versterken van de democratie, of strijden voor hervormingen (voor energietransitie, bestaanszekerheid, biodiversiteit, versterking van sociale cohesie) waarvoor een responsieve overheid nodig is.
Het is goed als burgers en organisaties zelf de inhoud en vorm van hun activiteiten bepalen. Laat duizend bloemen bloeien! Maar om daadwerkelijk de democratische verworvenheden en praktijken te behouden en verbeteren is meer samenwerking tussen actoren nodig. Samen staan we sterker. Daarom pleiten wij voor coalitievorming, met voorrang voor de meest urgente kwesties. Bijzondere aandacht verdienen zaken met betrekking tot wetgeving over burgerlijke en sociale rechten, evenals klimaat, migratie, bestaanszekerheid en bestrijding van desinformatie.
Campagne voor gezonde democratie
De nationale campagne voor een rookvrije generatie, voortgekomen uit het Nationaal Preventieakkoord, is een goed voorbeeld van samenwerking door gelijkgestemde partijen. Zo’n alliantie levert meer zichtbaarheid en een groter bereik op. Campagnes moeten gaan om een concreet en voor burgers relevant en overtuigend ‘goed doel’. Een campagne voor een ‘gezonde democratie’, dat zou mooi zijn.
Ook wanneer partijen verschillende groepen vertegenwoordigen en (aanvankelijk) verschillende standpunten hebben, kan overeenstemming bereikt worden. Zie de afspraken die Kick Out Zwarte Piet en een aantal Sinterklaascomités recent maakten. Na jarenlange demonstraties werden zij het eens over stappen om te komen tot een inclusieve Sinterklaasintocht. De meeste demonstraties zijn afgelast.
Nederland is deel van een geglobaliseerde samenleving. Dus is ook samenwerking geboden met democratische krachten in andere landen en in internationale verbanden. We kunnen leren van ervaringen in een land als Polen, waar ondermijning van de democratie gekeerd werd. Wij hebben op onze beurt ook zelf de taak en mogelijkheden om democratische krachten, in Europa en elders, te ondersteunen.
Democratie is meer dan het najagen van de eigen belangen en het uitvoeren van de wensen van ‘de helft plus een’. Het gaat om het besef van collectieve belangen, van zaken als een weerbare en inclusieve samenleving, menselijke waardigheid, solidariteit, vrede en veiligheid. Kortom: perspectief voor allen. Daar blijft PAX zich met de Nederlandse Democratie Coalitie voor inzetten.
Over de Nederlandse Democratie Coalitie
De Nederlandse Democratie Coalitie is een samenwerking tussen Nederlandse NGO’s die zich inzetten voor het versterken en verdedigen van de democratie in Nederland en daarbuiten.
Het is ons doel om een verder verval van de democratie tegen te gaan en democratie op elke mogelijke manier te versterken.
De Nederlandse Democratie Coalitie is een initiatief van Foundation Max van der Stoel, Meer Democratie, Netherlands Helsinki Committee, The Hague Academy for Local Governance en PAX. Dankzij financiële bijdragen van Adessium, Stichting Democratie en Media en het Vfonds kunnen we in 2025 onze ideeën uitwerken.