PAX maakt zich grote zorgen over de massale wapenstromen – ook uit Europa – naar landen als Saoedi-Arabië, Egypte en Irak. Tijdens een internationale bijeenkomst over het VN Wapenhandelverdrag (ATT), deze week in Mexico, pleit PAX voor scherper toezicht op naleving van de regels van het verdrag.
Deze week komen lidstaten voor het eerst bij elkaar om te praten over inhoud en werking van het verdrag. Hoog op de agenda staat het belang van openheid van lidstaten over hun wapenexport, zodat betere controle mogelijk is. PAX pleit dan ook voor aanwezigheid van ngo’s bij toekomstige onderhandelingen over het verdrag. Er zijn landen die willen laten vastleggen dat conferenties zoals in Mexico achter gesloten deuren plaatsvinden.
PAX voerde intensief campagne voor het ATT, dat in 2013 het levenslicht zag. Inmiddels hebben 130 landen het verdrag getekend; 72 hebben het ook geratificeerd. Positieve ontwikkelingen, maar aan de naleving schort het nog flink. Belangrijkste punt van zorg is dat er nog steeds massale wapenstromen naar het Midden-Oosten gaan, ook vanuit Europese lidstaten van het ATT.
Groot-Brittannië
Saoedi-Arabië is met ruim 30 miljard euro aan leveranties sinds 2001 na de VS nog steeds de belangrijkste bestemming van Europese wapens. Dit ondanks grootschalige mensenrechtenschendingen en de huidige bombardementen op en invasie van Jemen. Onlangs werd bekend dat bij het bedrijf BAE Systems geproduceerde bommen voor het Britse leger nu met voorrang aan de Saoedi’s worden geleverd. Dergelijke orders zijn niet te rijmen met de in het ATT vastgelegde normen.
Frankrijk
Ook de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), die volop meedoen aan de oorlog in Jemen, behoren al jaren tot de belangrijkste clientèle van de westerse wapenindustrie. Sinds 2001 zijn door EU landen voor in totaal ruim 26 miljard euro aan wapenexportvergunningen afgegeven. Frankrijk is met bijna 21 miljard euro verreweg de grootste leverancier. Afgelopen maand werden door Frankrijk geleverde LeClerc tanks gesignaleerd in de straten van Aden, de tweede stad van het land.
VS
Mede dankzij miljarden aan Amerikaanse militaire steun is Egypte ’s werelds zestiende wapenimporteur. Ook dit land doet mee aan de bombardementen op Jemen, en experts oordelen dat de mensenrechtensituatie in Egypte slechter is dan onder dictator Mubarak. De afgelopen jaren is Irak ook een van de belangrijkste wapenimporteurs geworden, met vooral grote hoeveelheden Amerikaanse wapens voor de wederopbouw van het Iraakse leger, dat eerder in 2003 door de VS en geallieerde troepen vernietigd was. Irak is volgens onderzoeksinstituut SIPRI nummer 17 op de lijst van wapenimporteurs.
Tegen de regels
Veel van de leverende landen, vooral in Europa, horen zich te houden aan Europese wapenexportregels en het Wapenhandelverdrag, die leveranties verbieden wanneer de kans groot is dat wapens worden ingezet voor mensenrechtenschendingen en schendingen van het oorlogsrecht. Als lidstaten al die normen aan hun laars lappen, wat valt er dan te verwachten van landen die nog moeten toetreden? Juist daarom is het van groot belang dat tijdens de conferentie in Mexico een strikte implementatie van het verdrag bovenaan de agenda staat.
