De Oorlog tegen Terrorisme die sinds 2001 woedt is een fiasco. Het met grof geweld bestrijden van terroristen creëert voedingsbodem voor nog meer terrorisme. Het is tijd voor een kabinet dat openlijk afstand durft te nemen van deze aanpak. Een kabinet dat vol inzet op een bewezen strategie die radicalisering en terrorisme wel effectief tegengaat: het bieden van veiligheid en perspectief aan burgers in nood.
Ik kan me nog herinneren hoe idioot we het vonden in 2001, de ‘oorlog tegen terrorisme’. Ik werkte indertijd bij een denktank in Amsterdam en we vergeleken George W. Bush’s logica dat je een radicaal idee kunt bestrijden door erop te schieten met de hopeloos ineffectieve ‘Oorlog tegen Drugs.’ Zestien jaar later kunnen we niet anders dan concluderen dan dat de Oorlog tegen Terrorisme inderdaad net zo hopeloos ineffectief is. Er is niet minder terrorisme nu, maar meer. Er is niet meer veiligheid, maar minder.
En toch…. Toch zijn we het een beetje normaal gaan vinden in de afgelopen zestien jaar. We zijn eraan gewend geraakt dat we geweld gebruiken in verre landen tegen organisaties als IS, Al-Qaeda en Al-Shabaab; dat de president van de VS dagelijks opdracht geeft voor de buitenrechtelijke executie van terroristenleiders in landen waar de VS geen soevereiniteit heeft; en dat we regelmatig weg moeten kijken als een bondgenoot als Saoedi-Arabië of Turkije het in naam van de oorlog tegen terreur niet zo nauw neemt met mensenrechten.
De gevolgen thuis zijn we ook gaan accepteren. Dat er mannen met geweren op het station staan; dat we geen flesjes water meer mee mogen in het vliegtuig; dat onze burgerlijke vrijheden en onze privacy permanent ingeperkt zijn.
En als die oorlog nou nog effectief zou zijn, kan je je voorstellen dat er een afgewogen discussie mogelijk is over nut en noodzaak. Maar onze oorlog tegen terrorisme waarbij we Afghanistan, Irak en Libië in puin hebben gelegd, heeft Europa niet veiliger gemaakt. Het heeft Al Qaida en IS ertoe aangezet de oorlog ‘naar ons’ te brengen middels aanslagen . Burgers hier in Europa zijn hierdoor niet veiliger – en burgers ‘daar’ ook niet.
We zijn het zo normaal gaan vinden dat het lastig wordt om uit deze spiraal van geweld te breken. Immers, we kunnen toch ook niet toelaten dat IS uiteindelijk als winnaar uit onze oorlog komt? Dus bombarderen we er nog maar eens flink op los in Irak en Syrië en Jemen. Maar wat als IS eenmaal verslagen is in Mosul, Raqqa en elders? Is de oorlog tegen terrorisme dan gewonnen? Nee natuurlijk niet. De lokale bevolking in Irak en Syrië is er bar slecht aan toe. Miljoenen vluchtelingen en getraumatiseerde burgers. Kapotte steden, een gebrek aan centraal gezag en een ingestorte economie. Weinig perspectief en een acuut gebrek aan veiligheid. “Er is een breed gedeelde overtuiging” schrijft Othman Ali, professor Moderne Koerdische Geschiedenis aan de Salahaddin Universiteit in Erbil een paar weken geleden “dat het volgende hoofdstuk in de geschiedenis van Irak gevuld zal zijn met onzekerheden en dat het land af lijkt te stevenen op een toekomst die bleek is en zonder belofte.” En inderdaad, bijna iedereen die ik spreek over het conflict in Irak lijkt het met professor Ali eens: Nadat IS verslagen is, zien we weer precies die ingrediënten die de opkomst mogelijk maken van een volgende incarnatie van IS of een andere beweging die terreur gebruikt.
Het wordt tijd voor een realistisch kabinet dat harde lessen durft te trekken uit zestien jaar falende oorlog tegen terrorisme. Wat we nodig hebben is een plan dat veiligheid en toekomstperspectief van lokale burgers in gebieden als Noord-Irak voorop stelt. Dat gaat miljarden kosten, maar niet meer dan de peperdure oorlog zonder eind tegen terrorisme. Alleen als we erin slagen mensen voldoende perspectief en veiligheid te bieden op de plekken waar ze wonen, zullen we er op termijn in slagen de aanwas van radicale groepen als IS te stelpen en de stroom burgers die veiligheid zoekt in Europa te verminderen. Alleen dan ‘winnen’ we de strijd tegen radicalisering en terrorisme.
STANDPUNT PAX
De buitenschil van Europa (Noord-Afrika, Midden-Oosten) is instabiel. Terrorisme kan welig tieren in deze landen, met name vanwege de onveiligheid, armoede onder de lokale bevolking en het gebrek aan perspectief voor jongeren. Terrorismebestrijding kenmerkt zich momenteel door een korte termijn benadering: voornamelijk symptoombestrijding via inzet van militaire middelen. De ervaring leert echter dat alleen een aanpak die uitgaat van human security – veiligheid, toekomstperspectief – voor alle mensen kan leiden tot duurzame veranderingen. Dit is niet van de ene op de andere dag gerealiseerd, maar vraagt een lange adem.
PAX wil dat de Nederlandse regering en Europa investeren in het voorkomen en aanpakken van onderliggende oorzaken van onveiligheid en terrorisme. Alleen een beleid dat perspectief biedt voor burgers én dat de veiligheid van burgers centraal, stelt kan effectief zijn. Een eenzijdig militaire benadering riskeert toenemende militarisering en onveiligheid van de gehele buitenschil van Europa, wat juist kan leiden tot méér terrorisme.
Politieke partijen noemen dit niet in hun verkiezingsprogramma maar kijken vooral naar maatregelen om Nederland te beschermen. PAX roept politici op de grondoorzaken aan te pakken en om terrorisme vooral tegen te gaan door het perspectief en de veiligheid van burgers in kwetsbare gebieden te vergroten. We roepen het nieuwe kabinet daarom met klem op om dit standpunt mee te nemen bij de vorming van het regeerakkoord.
