Nog zo’n twee maanden en dan mag de kiezer zich in een referendum uitspreken over het ratificeren van het Associatieverdrag van de Europese Unie met Oekraïne. De campagnes ‘ja’ en ‘nee’ staan in de steigers. Er is zelfs subsidie beschikbaar om campagne te voeren. De Nederlandse regering is wel voor, maar voert geen campagne. Waar staat PAX?
RTL4 onthulde onlangs de vragenlijst die overheidsinstanties helpt bij het beantwoorden van mediavragen over het referendum. Daarbij was een lijst van zogenoemde maatschappelijke “steunzenders” voor een ja-campagne, waarop ook PAX genoemd wordt als “verkoper voor de ja-stem”. Hoe zit dat?
PAX steunt Oekraïners
PAX heeft onderzoek gedaan naar de situatie in Oekraïne en de inhoud en betekenis van het associatieverdrag. PAX is natuurlijk geen steunzender van de Nederlandse regering, maar van de Oekraïners die zich inspannen voor vrede, stabiliteit, democratie, burgerrechten en een fatsoenlijk bestuur. Hun stem horen we bijna niet in de discussie in de aanloop naar het referendum op 6 april, terwijl het associatieverdrag juist voor hen grote verandering kan betekenen.
Stemmen uit Oekraïne
Een voorbeeld van zo’n stem is die van mensenrechtenadvocate Alexandra Romantsova. Zij zegt: “Als Nederland het associatieverdrag niet steunt, zal dat door de Oekraïense samenleving gezien worden als verraad aan de democratische waarden waarvoor mensen op de Maidan (tijdens de revolutie twee jaar geleden) hun leven hebben gegeven. Het zal een dreun zijn voor het enthousiasme en het geloof in het succes van degenen die blijven vechten voor mensenrechten en een democratische toekomst voor Oekraïne.” Ook Alexander Ponomarenko, wethouder in de oostelijke mijnstad Dimitrov, ondersteunt het verdrag: “Het is onze enige kans om van een bufferzone in een fatsoenlijk land te veranderen.”
Niet zonder voorwaarden en controle
PAX is ervan overtuigd dat een associatieverdrag tussen Europa en Oekraïne kan bijdragen aan het versterken van de strijd van mensen als Alexandra. Maar dat is geen automatisme. Er moeten duidelijke voorwaarden en controlemogelijkheden worden afgesproken op het gebied van mensenrechten en hervormingen. Dit kan bijvoorbeeld, omdat het associatieakkoord een zogenaamde mensenrechtenclausule heeft. Dat betekent dat als Oekraïne afspraken op gebied van mensenrechten niet nakomt, de EU kan besluiten tot opschorting van (delen van) het verdrag.
Druk uitoefenen met verdrag
Onderzoek van PAX heeft echter uitgewezen dat deze mensenrechtenclausule door de EU nauwelijks wordt gebruikt in relatie met landen waarmee een vergelijkbaar associatieakkoord is afgesloten. Dat moet veranderen en daar zal PAX voor lobbyen bij de regering en de Tweede Kamer. De mensenrechtenclausule kan bovendien pas ingeroepen worden als het verdrag geratificeerd is. Daarom, en omdat het verdrag mogelijkheden biedt om de Oekraïense overheid onder druk te zetten om democratischer en minder corrupt te worden en betere bescherming van burgerrechten te bieden, vindt PAX dat het associatieverdrag geratificeerd moet worden.