We maken ons, net als de International Campaign to Ban Landmines (ICBL) waarvan PAX deel uitmaakt, ernstige zorgen over het besluit van de VS om antipersoonsmijnen te leveren aan Oekraïne. Deze alarmerende ontwikkeling spreekt niet alleen het eigen beleid van de Verenigde Staten tegen, maar druist regelrecht in tegen de verplichtingen die Oekraïne heeft onder het verdrag tegen antipersoonsmijnen, het Ottawa-verdrag.
PAX heeft zich eerder uitgesproken voor wapenleveranties aan Oekraïne om het land in staat te stellen zijn burgers te beschermen tegen de agressie vanuit Rusland. Aan dat standpunt verandert niets. Maar antipersoonsmijnen zijn, net als clustermunitie, wapens die burgers disproportioneel in gevaar brengen en in strijd zijn met de internationale normen die Nederland onderschrijft. Deze normen gelden voor alle partijen in een conflict. Het betekent dat Nederland alle strijdende partijen moet ontmoedigen deze wapens te gebruiken. Waar dan ook. En onder welke omstandigheid dan ook. Dat Rusland deze normen grootschalig en veelvuldig overschrijdt, moet geen vrijbrief zijn voor Oekraïne om hetzelfde te doen.
Internationaal recht
Onder internationaal oorlogsrecht zijn strijdende partijen verplicht om onderscheid te maken tussen burgers en militairen, en antipersoonsmijnen falen deze test. Het disproportionele leed dat deze wapens wereldwijd aanrichtten onder burgers is goed gedocumenteerd en niet aan de aandacht van de internationale gemeenschap ontsnapt. In 1997 kwam het Ottawa-verdrag tot stand. Het verbiedt het ontwikkelen, produceren, aanschaffen, opslaan en doorvoeren van anti-persoonsmijnen. Het verdrag is inmiddels door 164 landen ondertekend, waaronder Nederland en Oekraïne. Rusland en ook de VS tekenden het verdrag niet, maar in 2022 bepaalde President Biden dat de VS zich aan het verdrag zou houden, met een uitzondering voor Zuid-Korea.
Humanitair leed
Antipersoonsmijnen maken geen onderscheid tussen burgers en militairen en maken slachtoffers, nog jaren nadat een conflict is beëindigd. Ze verwonden en doden iedereen die in aanraking komt met het explosief. De erfenis van eerder gebruik, en recent gebruik door Myanmar, Rusland, Iran, en Noord-Korea en niet statelijke actoren, zorgt nog steeds voor veel slachtoffers. In 2023 vielen volgens onderzoek van de Landmine Monitor wereldwijd minstens 5757 slachtoffers van landmijnen, van wie 84 procent burgers. Van de slachtoffers van wie de leeftijd van bekend is, was een derde kinderen. Landmijnen zorgen ervoor dat ook na de beëindiging van een conflict een land lang in de ban blijft van de oorlog doordat bijvoorbeeld landbouwgrond niet in gebruik kan worden genomen.
Landmijnen in Oekraïne
In Oekraïne vielen door wijdverbreid Russisch gebruik van landmijnen in 2023 ten minste 580 slachtoffers. Alhoewel de precieze omvang van de mijnenvelden niet bekend is schat Human Rights Watch dat 30% van Oekraïne vervuild is met landmijnen. Zowel PAX als de Internationale Campagne tegen Landmijnen hebben dit Russische gebruik meerdere malen veroordeeld. Oekraïens gebruik van antipersoonsmijnen zal verder bijdragen aan dit humanitaire probleem en is dus in strijd met het internationale landmijnenverdrag waar Oekraïne lid van is. Zelfs mijnen die zijn uitgerust met ‘zelfvernietigende’ of ‘zelfdeactiverende’ mechanismen vormen aanzienlijke risico’s, omdat deze functies niet altijd werken zoals bedoeld en nadien nog steeds gevaarlijke en kostbare ontmijningsoperaties vereisen.
Nederland en anti-persoonslandmijnen
Nederland is lid van het Ottawa-verdrag en wereldwijd een grote donor van Mine Action-projecten. Het Amerikaanse besluit om antipersoonsmijnen te leveren aan Oekraïne brengt de wereldwijde strijd tegen landmijnen in gevaar. Wereldwijd is dan ook geschokt gereageerd. De strijd tegen landmijnen is ook een strijd waar Nederland zich al jaren voor inzet, middels diplomatie, mijnenruiming, en slachtofferhulp.
Vandaag komt de internationale gemeenschap bijeen in Cambodja voor de vijfde toetsingsconferentie van het Ottawa-verdrag. Ook Nederland is hierbij aanwezig. PAX roept Nederland op om zich sterk te maken voor een wereld vrij van landmijnen en een wereld waar internationale normen en verdragen gezamenlijk gehandhaafd worden. Het betekent dat Nederland partijen die deze normen schenden hierop moet aanspreken, zowel bilateraal als publiekelijk, ook als het bondgenoten zijn. De toetsingsconferentie in Cambodja is hiervoor een geschikte gelegenheid.
