Minder geld voor diplomatie, dat gaat ten koste van de positie van Nederland in de wereld en ons eigenbelang, zegt Rolien Sasse, directeur van PAX.
PVV, VVD, NSC en BBB willen 22 procent bezuinigen op het ambtelijk apparaat. Buitenlandse zaken vreest de sluiting van maar liefst 34 van de 150 posten in het buitenland als dit voornemen in het hoofdlijnenakkoord doorgaat. Om de veiligheidscrises, waar Nederland en Europa mee te maken hebben, het hoofd te bieden is juist versterking van de diplomatieke dienst cruciaal. In het uiteindelijke regeerakkoord moet deze bezuiniging van tafel.
Ronan Farrow beschrijft in zijn boek War on Peace (2018) hoe bureaus op het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken leeg bleven tijdens de regeerperiode van Trump. Talloze internationaal-politieke uitdagingen bleven liggen omdat de VS niet de diplomaten in dienst nam om ze op te lossen. Steeds meer problemen werden eenzijdig bekeken vanuit de veiligheidslens van het Pentagon, waar defensie zetelt. Zoals de crisis in Afghanistan en de nucleaire deal met Iran. Het leiderschap van de VS op andere vlakken in de wereld brokkelde af.
De bezuiniging op de diplomatie zal ook de rol schaden die Nederland heeft in de wereld. Diplomatie vormt de basis onder de voortrekkersrol die Nederland nu speelt bij steun aan Oekraïne. Langer geleden speelden Nederlandse diplomaten een belangrijke rol bij vredesprocessen in Zuid-Soedan.
Onderzeeërs
Diplomaten zijn als onderzeeërs: je hoort er zelden iets over omdat de kern van hun werk is dat het achter de schermen plaatsvindt. Maar door inzet op al die plekken speelt Nederland een rol in vrede en veiligheid wereldwijd. Dat mag ook wel voor een land dat zowel het Internationaal Strafhof als het Internationaal Gerechtshof huisvest. Een sterke diplomatieke dienst is bovendien in eigen belang: ons land is een open economie waarin handel een grote rol speelt. Daarvoor zijn diplomatieke contacten noodzakelijk.
Niet alleen bereiden die de weg voor bedrijven, ze geven bedrijven ook de zekerheid dat de Nederlandse overheid er is als er problemen ontstaan. De Nederlandse diplomatie functioneert al jaren zeer goed, juist op dit vlak. Zo legt Nederland meer gewicht in de schaal dan op basis van onze omvang normaal is, bijvoorbeeld in Brussel maar ook bij de VN en tot voor kort bij de G20. Europa is een groot diplomatiek circuit, dat zich de komende jaren vooral ook op Europese veiligheid zal moeten richten.
De Nederlandse diplomatieke inzet is niet perfect en altijd afhankelijk van de politiek. De late en zachte kritiek van de Nederlandse regering op Israëls optreden in Gaza is pijnlijk. Daarnaast zien we vaak de behoefte van Nederland om het eigenbelang op de korte termijn voorop te stellen. Dat maakt dat Nederland zich met regelmaat onvoldoende uitspreekt tegen onrecht. Maar zelfs met die gebreken blijft de diplomatie cruciaal. Het grote risico is dat opgebouwde contacten, ervaring en reputatie kapot worden gemaakt.
Laatste redmiddel
Dit zal een krater slaan waar Rusland en China in springen. Ondertussen heeft het ministerie van defensie moeite de enorme financiële impuls te verwerken die het krijgt van het huidige en volgende kabinet. Defensie kampte al met personeelstekorten. We stevenen af op een onderbezetting bij defensie, waar het geld niet op komt, en gapende gaten bij buitenlandse zaken. Wapens zouden ons laatste redmiddel moeten zijn, als de diplomatie gefaald heeft. Met dit hoofdlijnenakkoord lijken we voor te sorteren op wapens als ons enige redmiddel.
Een regering die volop investeert in de krijgsmacht, maar nalaat te investeren in diplomatie, sluit routes af om gewapend conflict te voorkomen of te beëindigen. De veiligheidscrisis vraagt juist extra investeringen. Nederlandse diplomaten moeten volop aanwezig zijn in landen als Georgië, Kazachstan en Armenië. In Brussel, Boedapest en Berlijn. In Beijing en New Delhi. Laat dit kabinet leren van de lessen van diplomatie onder Trump.
Dit artikel verscheen ook in Trouw op 22 juni 2024