Categorieën
Blog

John Kerry laat zich voor de Israelische kar spannen.

Langzaam, langzaam vordert de Europese Unie op het pad van de implementatie van de uitspraken van het Internationaal Gerechthof over...

Langzaam, langzaam vordert de Europese Unie op het pad van de implementatie van de uitspraken van het Internationaal Gerechthof over de muur. Bijna 10 jaar na deze uitspraak nemen de politieke spanningen tussen Israel en de EU over de bezette gebieden toe. De EU commiteert zich aan internationaal recht om een politieke oplossing te bevorderen. Israel erkent de internationaal rechterlijke uitspraken over de bezetting niet en stelt dat de EU een politieke oplossing bemoeilijkt. John Kerry laat zich voor de Israelische kar spannen. In zijn uitspraak, die dateert van 2004, stelt het Internationaal Gerechtshof dat Israel een bezettende macht is in het gebied dat na de oorlog van 1949 ten oosten van de wapenstilstand lijn (de groene lijn)  lag. Zowel de bouw van de  muur, als de bouw van de nederzettingen en het bijbehorende regime in dit gebied is volgens de uitspraak van het Gerechtshof  in strijd met het international recht. Het Gerechtshof herinnert er  aan dat de VN Veiligheidsraad al eerder de bouw van nederzettingen als een flagrante schending van het international humanitair oorlogsrecht beschouwt. Het Gerechtshof wees alle staten er op dat  zij  de plicht hebben deze illegale situatie niet te erkennen en geen assistentie of hulp te verlenen die de situatie kan doen voortduren.

Tot nu toe heeft de internationale gemeenschap alleen inzake Oost- Jeruzalem, dat in 1988 door Israel werd geannexeerd, een ferme positie ingenomen; de Israëlische regering  en het parlement zetelt in Jeruzalem, alle ambassades, inclusief die van de Verenigde Staten, zijn gevestigd in Tel Aviv. Hoewel de VS permanent lid is van de Veiligheidraad heeft het inzake de illegaliteit van de nederzettingen nooit stappen ondernomen. In tegendeel. In de uitwisseling van brieven tussen premier Sharon en president Bush, voorafgaand aan het Annapolis proces,  liet president Bush weten dat het in de rede lag dat de grote nederzettingen, die niet zover van de groene lijn op bezet gebied liggen, onderdeel van Israël zouden gaan uitmaken. De politieke overwegingen prevaleerden boven het internationaal recht. Ook in zijn financiële steun aan Israel is de bezetting nooit een issue geweest. Soms werd, in het kader van onderhandelingen, aangedrongen op een ‘bevriezing’ van de bouw. Ook de EU committeerde zich slechts halfslachtig aan het internationaal recht.

In crisis situaties wordt regelmatig de discussie geopend over de verhouding tussen internationale rechtsregels en politieke oplossingen. Zo liet minister  Timmermans inzake optreden in Syrië weten dat iets dat niet legaal is, wel legitiem kan zijn. Daarbij verwees hij naar de mogelijkheid dat de Veiligheidraad geen beslissing kan nemen terwijl het internationaal recht wel is geschonden door het inzetten van gifgas.  Uiteindelijk gaat het dan om een politieke beoordeling van de situatie.

Tussen de EU (landen) en Israel bestaat een hechte samenwerking. Israel is een buurland, het voldoet aan alle standaarden die de EU hanteert op het terrein van productie en  handel. Israel is een democratie en het is lid van alle relevante internationale instituties. Israel geniet de meer dan warme sympathie van veel Europese landen vanwege zijn ontstaansgeschiedenis  en de talloze bedreigingen  waarmee het in de loop van zijn bestaan werd geconfronteerd. Het land betaalt lagere importheffingen op de producten die het afzet in de EU. Hiervan zijn echter producten afkomstig uit nederzettingen uitgesloten. Israel is daarmee akkoord gegaan.  Maar Europa heeft niet zijn markt gesloten voor producten uit de nederzettingen.

De warme relatie tussen de EU en Israël vertaalt zich ook in samenwerking en subsidiering  op academisch terrein en het terrein van industriële-  en gezondheidsresearch. Op deze terreinen maakte de EU tot nu toe geen onderscheid tussen instituten en bedrijven die in Israël zelf actief zijn en bedrijven actief in de nederzettingen. Zo ontving Ahava, een Israëlisch bedrijf gevestigd op bezet gebied dat voor zijn schoonheidsproducten gebruik maakt van mineralen afkomstig uit bezet gebied, EU subsidie voor gezondheidsonderzoek.

Langzamerhand neemt de EU echter een duidelijker positie in ten opzichte van de nederzettingen en worden nieuwe spelregels geïntroduceerd. Niet alleen wordt in de diverse EU verklaringen de bezetting consequent afgewezen, ook in de praktijk maakt de EU er nu werk van.  Herkomstregels worden serieuzer genomen ook onder druk van consumenten. Europese bedrijven die  samenwerken met  Israëlische bedrijven, actief in bezet gebied, wordt verdere samenwerking ontraden in verband met eventuele juridische consequenties. En in het  nieuwe research subsidie programma, Horizon 2020, dat in 2014 ingaat,  heeft de EU vastgesteld dat Israëlische bedrijven, instituten en rechtspersonen gevestigd in de bezette gebieden of gerelateerd aan activiteiten in de bezette gebieden niet in aanmerking komen voor subsidie, prijzen, studiebeurzen, etc.

Israel is als enige niet Europees land uitgenodigd om te participeren in Horizon 2020. Van Israël wordt daarbij een financiële bijdrage gevraagd maar het kan er vanuit gaan dat de baten uit het programma deze kosten ruim zullen overstijgen. Maar de Israëlische staat wordt gevraagd om in de overeenkomsten die het tekent  in het kader van Horizon 2020  te erkennen dat de nederzettingen in de Westbank, op de Golan hoogte en in Oost Jeruzalem geen onderdeel van Israël uit maken. Dit laatste is overigens een frase die meestal wordt gehanteerd in EU overeenkomsten met Israel. Tot nu toe heeft Israel deze overeenkomsten zonden problemen getekend.  Nu er door de EU echter praktische consequenties worden getrokken uit de oproep van het Internationaal Gerechtshof lijkt de grens bereikt. In Israel is grote beroering ontstaan. Uiteraard werden grote woorden en beschuldigingen van anti-semitisme niet geschuwd. Politieke figuren die zeer tegen een twee staten oplossing zijn riepen geschokt dat deze stap van de EU de nieuwe onderhandelingen onder leiding van John Kerry zou schaden. Nog voor de onderhandelingen begonnen werd zo deze positie van de EU aangegrepen om van de onderhandelingen af te komen. Nu de onderhandelingen een feit zijn wordt John Kerry ingezet om de EU onder druk te zetten om, ter wille van het slagen van de onderhandelingen, af te zien van de nieuwe (en oude) spelregels die door Europa worden gesteld. De bekende Europese landen als Duitsland, Italie  en Tsjechie maar ook Frankrijk zijn hiervoor gevoelig en dringen nu ook bij Hoge EU Vertegenwoordiger Ashton aan op hernieuwde besprekingen van dit issue met Israel.

Overleg van Ashton en Netanyahu, Juni 2013
Overleg van Ashton en Netanyahu, Juni 2013

Als nu afzien van de nieuwe spelregels door de EU daadwerkelijk een belangrijke bijdrage aan het slagen van de onderhandelingen zou betekenen, zou ik kiezen voor het opschorten van de implementatie van deze internationaal rechtsregel ten behoeve van een politieke oplossing voor het conflict. Maar dat is helaas niet het geval.  Deze Israelische regering verzet zich rabiaat tegen iedere druk vanuit de internationale gemeenschap.  Het gebruikt zelfs  de huidige onderhandelingen om de maatregelen van Europa gericht tegen de bezetting onderuit te halen. Alle redeneringen dat Israelische regerings partijen die tegen de twee staten oplossing zijn niet verder ‘geprovoceerd’ mogen worden door EU maatregelen zijn vals. Zij zullen niet akkoord gaan met een mogelijke twee staten oplossing en hoeven dus ook niet ‘gepacificeerd’ te worden.

Dat de Israelische regering Kerry op deze manier voor zijn karretje spant belooft niet veel goeds voor de intenties waarmee Israel deelneemt aan de huidige onderhandelingen. Vrede met de Palestijnen en wederzijds overeengekomen grenzen tussen de Israëlische en Palestijnse staat zouden alle problemen over de nederzettingen in de Westbank en Oost-Jeruzalem op lossen. Daarna kan de EU zonder problemen die punten uit Horizon 2020 schrappen.

Bekijk ook