“It’s the dictator, stupid!” Deze parodie op Clinton’s beroemde “It’s the economy, stupid!” was mijn eerste reactie op het Russisch-Amerikaanse plan om Syrie te ontdoen van chemische wapens. Want het plan zal waarschijnlijk geen oplossing voor het conflict in Syrie dichterbij brengen omdat het de kern van de zaak negeert.
In het plan staat namelijk niets over het feit dat een overheid die haar eigen bevolking met chemische wapens vergiftigt, geen legitimiteit meer heeft. Wie echt diplomatieke vooruitgang wil boeken, moet daar de aandacht juist wel op vestigen. Ook zegt het plan niets over een eventuele rechtsgang naar het Internationaal Strafhof (ICC). De Secretaris-Generaal van de VN Ban Ki Moon zegt weliswaar dat de deur naar het ICC nog open staat, maar we weten allemaal welke grootmachten die gang zullen verhinderen. Misschien kunnen er lokale manieren van recht doen gevonden worden. Punt is dat bestraffing van oorlogsmisdaden voorwaarde is voor een diplomatieke uitweg uit dit conflict.
Laat de bombardementen ophouden
Een activist uit de provincie Idlib zei tegen me: “We raken gewend aan de oorlog, we leren er mee te leven. Maar aan één ding kun je niet wennen: de bombardmenten uit de lucht. De terreur van de gevechtsvliegtuigen is ondraaglijk.” Zijn opmerking illustreert de boosheid die veel Syriërs voelen, omdat het lijkt of de Amerikaanse president Obama alleen problemen heeft met chemische wapens. Waarom zijn de meer dan 100,000 doden en een verwoest land geen redenen om meer te doen? Zij willen dat de bombardementen ophouden.
Anderen reageren onverschillig. Een activist uit Aleppo zei: “Mensen gaan toch al dood. Wat maakt het uit of dat door een raket van Assad is of door een raket van de Amerikanen, beide zijn even dodelijk.”
Over lijken
De fundamentele fout die de Amerikanen en Russen maken, is dat ze de regering Assad behandelen als een normale regering. En dat is het regime niet. Die doet er alles aan om aan de macht te blijven. Om dat te bereiken gaan ze over lijken. Aan het begin van de opstand zei een hoge officier van de Syrische veiligheidsdienst tegen enkele activisten die toen gevangen zaten: “We zijn bereid om 20% van de bevolking op te offeren als we hiermee aan de macht kunnen blijven.” Het is naïef om te denken dat dat slechts bluf was.
Sektarisch geweld aangewakkerd
Met andere woorden: elke (diplomatieke) uitweg uit de oorlog moet rekening houden met de strategieën waarvan de regering Assad zich bedient. En die strategie is: ‘Het is wij of de chaos’. De leuze die ze gebruiken is: Assad of we branden het land af.” En daarom hebben ze criminelen en radicale moslims vrijgelaten uit de gevangenis, hen geleerd hoe ze autobommen moeten maken. Hebben ze de grenzen geopend zodat jihad strijders uit andere landen binnen konden komen. Ze hebben alles in het werk gesteld om sektarische geweld aan te wakkeren. Elk uitstel van enige actie om de oorlog in Syrië te beëindigen, zorgt ervoor dat het conflict dieper ingrijpt en moeilijker op te lossen wordt.
Steun burgeractivisten
IKV Pax Christi vindt dat je het best nu kunt investeren in burgeractivisten, in “maatschappelijk middenveld”. Dat is de meest duurzame manier om Syrië te helpen. De civiele activisten zijn degenen die de hoeders van de democratie kunnen worden. Een vreedzaam Syrië waar alle Syriërs een plaats onder de zon krijgen, een Syrië dat zijn leiders rekenschap af laat leggen en kan zorgen voor mensen in nood. Zulke activisten die dit nastreven, bestaan er, maar ze hebben het nu erg moeilijk. Zij die nog niet door de regering Assad gedood zijn, in de gevangenis zitten of het land uit gevlucht zijn, hebben niet alleen met de repressie van het Assad-regime te maken, maar ook met geweld van de radicale grepen. In de afgelopen maanden hebben fundamentalistische strijders zoals de Islamitische Staat in Irak en Syrie (ISIS) veel burgeractivisten ontvoerd en gedood. Mensen verdwijnen simpelweg en niemand weet waar ze gebleven zijn. Dit gebeurt vooral in de noordelijke provincies, zoals Aleppo, Raqqa, Idlib. Ook mensen uit ons netwerk is dit overkomen, de bekendste onder hen de priester Paolo Dall’Ógglio. Anderen worden bedreigd. Een activist die ik vorige week in Gaziantep zag nam onheilspellend afscheid met: “Ik dacht ik kom nog maar even terug om je gedag te zeggen, want misschien zie ik je wel nooit meer.” Juist nu alles voor hen tegen lijkt te zitten, is het van het grootste belang dat we deze civiele krachten steunen. En dat lijkt wel eens vergeten te worden nu iedereen het alleen maar heeft over humanitaire hulp en militair ingrijpen.
