In de strijd tegen ISIS in Irak, waarschuwt vredesorganisatie PAX dat er een gedegen vredesplan moet komen, omdat de strijd anders gedoemd is te mislukken. Nu lijkt de internationale coalitie tegen ISIS, waar Nederland ook deel van uitmaakt, zich vooral te richten op de militaire bestrijding van ISIS in Irak. Wat ontbreekt, volgens PAX, is een aanpak die zich richt op burgers.
Nederlandse militairen trainen het Iraakse leger en de Koerdische Peshmerga. In zekere zin steunen ze ook, weliswaar indirect, de vele oncontroleerbare milities die vechten tegen ISIS doordat ze luchtaanvallen op ISIS uitvoeren. Sommige van deze milities schenden zelf weer de mensenrechten. Aan de andere kant steken internationale hulporganisaties en de VN veel geld en energie in de opvang van mensen die gevlucht zijn. Ze bereiden zich voor op de humanitaire gevolgen van een eventuele herovering van gebieden die ISIS nu in handen heeft, met name de stad Mosul en de provincie met dezelfde naam.
Wat ontbreekt, volgens PAX, is een aanpak die zich richt op veiligheid van burgers. Zowel de terugkerende ontheemden als de burgers die nu onder gezag van ISIS leven, komen slechts secundair aan bod in de plannen van de internationale gemeenschap. Er is te weinig nagedacht over het aanpakken van de oorzaken van het conflict. Oorzaken die geleid hebben tot het ontstaan van ISIS.
Nu de stad Tikrit is gevallen, en de opmars in ISIS gebied is begonnen, is de noodzaak om een alomvattende strategie die zich richt op het beschermen van burgers meer dan ooit aanwezig.
‘Day after’
In de PAX Irak Alert, een document met aanbevelingen voor beleidsmakers, concentreert de vredesorganisatie zich op de situatie in de stad Mosul en de Ninevé vallei. De vallei is het thuisland van veel van de religieuze en etnische minderheden, waar Yezidis en de christenen de bekendste zijn. Hun verlaten huizen zijn veelal ingenomen door soennieten die uit andere gebieden gevlucht zijn voor de bombardementen van de Iraakse regering. Delen van de Mosul provincie en de Ninevé vallei zijn omstreden gebied. De centrale regering in Bagdad en de Koerdische regionale regering claimen beiden gezag over het gebied . Om te voorkomen dat er bij de inname van Mosul opnieuw grote mensenrechtenschendingen plaatsvinden en de ketting van wraak en opnieuw wraak herhaald wordt, is het belangrijk om nu al beleid te maken voor de day after.
Vrouwen
Zo’n plan zal noodzakelijk zijn om een veilige en vreedzame terugkeer van de vele ontheemden uit de gebieden die ISIS veroverde te organiseren, en tevens de veiligheid van de burgers die nu onder ISIS moeten leven te regelen. Daar is nu veel zorg over. Naast extra aandacht voor de positie van minderheden is ook voor de positie van vrouwen en meisjes extra aandacht nodig. De nieuwe veiligheidsstructuur moet toegankelijk zijn voor vrouwen. Vrouwen moeten ook zelf deel uitmaken van die structuur.
De soennitische burgers hebben tot nog toe weinig goeds te verwachten van het Iraakse leger en nog minder van de sjiïtische milities. Na de vondst van de massagraven van Iraakse, meest sjiïtische militairen bij Tikrit, is de vrees voor wraakacties verder toegenomen. Bij een aanval op de stad Mosul zou de burgerbevolking, naar schatting zo’n 1,5 miljoen mensen, in de stad klem komen te zitten.
Europese Unie
PAX meent dat een belangrijke rol weggelegd is voor de Europese Unie, die toch al nauw betrokken is bij de grootschalige hulpoperaties in Irak. De EU staat op afstand van de militaire operatie in Irak, maar de meeste lidstaten zijn direct betrokken in de coalitie tegen ISIS. Onlangs sprak de EU nadrukkelijk haar commitment uit aan het voornemen om de “inclusiviteit van de Iraakse regering werkelijkheid te laten worden”. Mosul zou de belangrijkste testcase zijn.
Download: Iraq Alert I
Recapturing Ninewa and Mosul: the need for post-ISIS peacebuilding
Lees ook:
PAX over ISIS en het beschermen van burgers
Nieuw beleid VS: geen verarmd uranium in strijd tegen ISIS
Een politieke strategie om ISIS te bestrijden in Syrië en Irak
