Vandaag een jaar geleden werden 193 Nederlanders en 105 andere luchtreizigers uit andere landen boven het grondgebied van Oekraïne op extreem gewelddadige wijze betrokken bij een conflict waar ze op het eerste gezicht niets me te maken hadden. Vakantiegangers, reizigers op familiebezoek, mensen aan het werk. Mensen vol in het leven, met ambities, vooruitzichten en goede wil, gewone mensen met ieder hun eigen, bijzondere bestaan.
Het was een vreselijke schok voor de Nederlandse samenleving (het grootste dodental sinds de Tweede Wereldoorlog…), maar in de eerste plaats voor alle nabestaanden en hun naasten. Een schok die een jaar later nog niet weggeëbd zal zijn. Ook al heeft de Nederlandse overheid zich ingespannen om de slachtoffers te vinden, te bergen en de laatste eer te bewijzen: troost en steun blijven nodig.
Er wordt op allerlei wijze geprobeerd om de daders te achterhalen en verantwoordelijk te stellen. We hebben het afgelopen jaar gezien dat moeilijk is. Dankzij verschillende onderzoeken, van de Duitse inlichtingendienst tot initiatieven van burgerjournalisten, weten we inmiddels vrij nauwkeurig wat er gebeurd is, ook al heeft de internationale onderzoekscommissie slechts een conceptrapport klaar en is ook het onderzoek van het Openbaar Ministerie ook nog niet afgerond.
De vraag is of de schuldigen ook gevonden en bestraft zullen worden. De echte vraag is in hoeverre Nederland de confrontatie met de Russische overheid aan durft te gaan en de (politieke en economische) consequenties daarvan wil aanvaarden. Want ook als er geen directe commandolijn te trekken valt van degene die de MH17 uit de lucht schoten naar het Kremlin, zonder de Russische annexatie van de Krim en de inmenging in de oostelijke provincies van Oekraïne zou de chaotische oorlogssituatie waarin het passagiersvliegtuig (waarschijnlijk per abuis) uit de lucht geschoten werd, niet ontstaan zijn.
Het conflict in Oekraïne wordt vaak voorgesteld als een machtsstrijd tussen Oost en West. Dat mag zo zijn in de hoofden van sommige strategen; opzwepende taal vanuit het NAVO hoofdkwartier, en dreigementen en wapengekletter van het Kremlin dragen niet bij aan een oplossing en een einde aan de vijandigheid.
Maar voor het overgrote deel van de Oekraïners ging en gaat het helemaal niet om Oost en West. De Maydan-revolutie in de winter van 2013-2014, waar alle onrust mee begon, ging over een de keuze tussen een politiek systeem van corruptie en stagnatie en de moeizame weg naar een democratische rechtsstaat. Over gelijke kansen en een waardig leven voor alle burgers.
Daarvan is helaas nog weinig terechtgekomen. Meer dan 6.700 mensen zijn inmiddels omgekomen in de bloedige oorlog die volgde. Ook zij lieten familieleden en vrienden achter die steun en troost verdienen. 2,3 miljoen mensen moesten hun huis ontvluchten. Gewone mensen, net als de passagiers van de MH17. Mensen met hun eigen dromen, werk, familie, die aanvankelijk dachten dat dit vreemde conflict niets met hen te maken had. Ook zij verdienen onze aandacht en ons medeleven. De bewoners van het gebied waar de MH17 neerstortte verdienen steun. Net als degenen die gebukt gaan onder de haat en verdeeldheid die het conflict heeft losgemaakt onze steun verdienen.
Ze hebben recht op steun bij het vinden van oplossingen voor de problemen die er echt toe doen in Oekraïne vandaag de dag. Hoe leven we samen in een land ook al spreken we een andere taal en hebben we verschillende opvattingen over politiek en geschiedenis? Hoe overkomen we de achterdocht en bouwen we vertrouwen tussen de verschillende kampen en regio’s, tussen de overheid en de burgers? Hoe werken we aan een rechtvaardige staat en bestrijden we de corruptie?
PAX werkt mee aan het beantwoorden van die vragen.
Bijvoorbeeld door het ondersteunen van de Oekraïense activiste Olena. Een vrouw met lef. Olena brengt, samen met anderen, groepen mensen bij elkaar om wantrouwen uit de lucht te halen. Van mensen uit verschillende protestbewegingen tot legerpriesters, van leden van de oproerpolitie tot bezorgde burgers, van Russisch tot Europees georiënteerd. Geen gemakkelijk en zeker geen vanzelfsprekend werk, want elke keer dat er een bom explodeert of een raket wordt afgevuurd, worden de inwoners van Oekraïne verder uit elkaar gedreven. Gelukkig is Olena niet alleen. Veel mensen in Oekraïne zetten zich in voor hetzelfde doel, en ook PAX draagt waar mogelijk een steentje bij.
Ook organiseren we een reis voor jongeren dwars door Oekraïne, jongeren die kennismaken met mensen andere delen van het land, met andere gezichtspunten, en samen in gesprek gaan over gedeelde geschiedenis, het huidige conflict en hun eigen rol in de maatschappelijke ontwikkelingen, om dit later mee naar huis te nemen en te delen met hun omgeving.
We willen samen met de burgers van Oekraïne werken aan een samenleving waarin mensen zich sterk voelen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun daden. Daden met betrekking tot de vreselijk aanslag op MH17 en voor een menswaardig, veilig en rechtvaardig leven in het Oekraïne van de toekomst.
