Het verontrustende nieuws dat in mei uit Jemen kwam lijkt te zijn bevestigd. De Amerikaanse organisatie Human Rights Watch berichtte afgelopen voorjaar dat er in 2011 vermoedelijk nieuwe landmijnen waren gelegd door overheidstroepen nabij de hoofdstad Saana. De Jemenitische regering lijkt dit nu te hebben bevestigd.
Door Suzanne Oosterwijk
Alarmerende berichten over landmijnengebruik bevestigd
Toen het nieuws in mei 2013 naar buiten kwam, reageerden verschillende landen gealarmeerd en riepen Jemen op om deze serieuze berichten grondig te onderzoeken. Tijdens een internationale bijeenkomst over landmijnen liet Jemen weten dat het diepgravend onderzoek zou verrichten naar de beschuldigingen.
Vorige week bracht de regering van Jemen een communiqué uit waaruit blijkt dat de berichten lijken te worden bevestigd. De regering liet weten dat er een “violation” van het Landmijnenverdrag heeft plaats gevonden. Jemen is lid van het internationale verdrag tegen landmijnen. Net als het overgrote deel van de wereld overigens; momenteel zijn 161 landen aangesloten bij het Landmijnenverdrag die, net als Jemen, hebben toegezegd nooit meer landmijnen te gebruiken. Dit zou de eerste keer zijn dat een land dat is aangesloten bij het historische Landmijnenverdrag publiekelijk heeft verklaard landmijnen te hebben gebruikt. Het gebruik van landmijnen is de zwaarst denkbare schending en vond niet eerder in de geschiedenis van het verdrag plaats.
Verdere stappen: gedegen onderzoek is geboden
In het communiqué laat Jemen verder weten een commissie in het leven te hebben geroepen die de overtredingen verder gaat onderzoeken en “benodigde actie zal ondernemen.” Dit comité moet er ook voor zorgen dat professionele mijnenruimers toegang krijgen tot de plek waar de landmijnen liggen zodat deze onschadelijk kunnen worden gemaakt.
De International Campaign to Ban Landmines, waar IKV Pax Christi bestuurslid van is, vindt dat de Jemenitsche regering al veel eerder urgente actie had moeten ondernemen. Zodra bekend werd dat er mogelijk duizenden nieuwe landmijnen gelegd waren door regeringstroepen had Jemen onmiddellijk moeten handelen. Het had er voor moeten zorgen dat burgers werden geïnformeerd over de gevaren van landmijnen en het betreffende gebied had direct onderzocht en zo spoedig mogelijk ontruimd of in ieder geval afgebakend moeten worden. Ook had de regering meteen moeten onderzoeken wie er verantwoordelijk was voor de inzet van landmijnen en deze ter verantwoording moeten roepen. Dat er een onderzoekscommissie in het leven is geroepen is een goede stap om de feiten boven tafel te krijgen, maar naar verluidt bestaat deze commissie al vijf maanden zonder dat er aantoonbare resultaten zijn.
Jemen moet er nu alles aan doen om er voor te zorgen dat de verantwoordelijken ter verantwoording worden geroepen en burgers worden beschermd. Verder is het essentieel dat Jemen vast stelt waar de gebruikte landmijnen vandaan komen; het lijkt er namelijk op dat een aantal van deze mijnen nooit eerder zijn gerapporteerd als onderdeel van de Jeminitische voorraad.
Internationale landmijnenbijeenkomst in Genève
Volgende week hebben landen uitgebreid de gelegenheid het gebruik van landmijnen door Jemen aan de kaak te stellen. In Genève komen de landen die lid zijn van het Landmijnenverdrag namelijk een week lang bij elkaar. Deze bijeenkomst is het uitgesproken moment om Jemen aan te sporen meer duidelijkheid te verschaffen over het landmijnengebruik. Nederland veroordeelde het vermeende gebruik van Jemen al eerder dit jaar. Nederland zou deze veroordeling moeten herhalen en bovendien aandringen op het urgent verschaffen van informatie. Mocht Jemen, na 5 maanden onderzoek, geen concrete onderzoeksvoortgang kunnen aantonen, dan zouden landen moeten overwegen om formeel een “request for clarification” in te dienen. Hiertoe is mogelijkheid binnen het verdrag onder artikel 8.2. Aan een dergelijk verzoek zou Jemen binnen 28 dagen moeten voldoen. Het is van groot belang dat landen die zijn aangesloten bij het Landmijnenverdrag hun standpunt kenbaar maken en zich laten leiden door de ‘letter en de geest’ van het verdrag, namelijk: geen gebruik van landmijnen. Nooit. Door welke partij dan ook.
